Arun M. O. (Yürütücü)
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2025 - 2026
Amartya Sen’e 1998 Yılı
Nobel Ekonomi Ödülü’nü de kazandıran yapabilirlik(ler) yaklaşımı,
Birleşmiş Milletler’in kalkınma anlayışını değiştirerek bugün İnsani
Kalkınma paradigması olarak bilinen bakış açısının doğmasına olanak
sağlamıştır. Söz konusu yaklaşım, kalkınma, refah, yoksulluk,
eşitsizlik, dezavantaj, sosyal adalet ya da ilişkili alanlarda yürütülen
araştırmalarda “sosyolojiye dönüş”ü temsil etmekte, hem uluslararası
sosyal bilimler literatüründe hem de uluslararası politika yapıcı
kurumlar için temel bir bakış açısı haline gelmiştir. Ülkemiz
akademisinde de birçok araştırmacı tarafından ilgili inceleme
alanlarında normatif ve metodolojik bir araç ve/ya değerlendirme
çerçevesi olarak benimsenmiş olan yapabilirlik(ler) yaklaşımı, çok
katmanlı bir çerçeve olma özelliği göstermekte ve farklı sosyal
konulara/sorunlara ilişkin farklı değerlendirmeleri ve analizleri
gerektiren kavramsal çerçeveler sunmaktadır. Öte yandan,
yapabilirlik(ler) yaklaşımının bu çok katmanlı kavramsal ve metodolojik
çerçevesi, ulusal düzeyde yürütülmüş akademik çalışmalara doğru bir
şekilde yansıtılamamakta, özellikle değerli işlevlere (functionings)
dönük niceliksel ölçümler niteliksel değerlendirmeyi gerektiren
yapabilirlik (capability) analizi olarak ifade edilmektedir. Ulusal
literatürde sıklıkla karşılaşılan bu durum, birçok ulusal ve
uluslararası kuruluş tarafından politika yapım süreçlerinin normatif
çerçevesi olarak da kullanılan yapabilirlik(ler) yaklaşımının özgün
kavramsal ve kuramsal çerçevesine dönük bir netleşmeye ihtiyaç
duyulduğunu göstermektedir. Özgün değeri bu noktada ortaya çıkan bu
araştırmada, ilgili alanda mevcut literatürün ilişkisel bir analizini
gerçekleştirmek üzere, son yıllarda özellikle kümülatif bilgi ve
bulguları bütünleştirmek üzere sıklıkla başvurulan meta-etnografik
yöntemi kullanarak, yapabilirlik(ler) yaklaşımını esas almış ve TR-Dizin
endeksli dergilerde yayınlanmış akademik eserlerin eleştirel bir içerik
analizini gerçekleştirecektir. Bu çerçevede, yapabilirlik(ler)
yaklaşımı kullanılırken sıklıkla yapılan kuramsal, kavramsal ve
metodolojik hataların tasnifinin yapılacağı bu araştırma, sadece ulusal
literatürde bundan sonra ortaya çıkması muhtemel benzer hataları
önlemeye dönük bir katkı olmayacak, fakat aynı zamanda yapabilirlik(ler)
yaklaşımı kullanılarak gerçekleştirilecek politika yapım süreçlerine
söz konusu hataların etkisini de azaltma olanağı sunacak ve ulusal
literatürdeki kavramsal ve kuramsal netliği sağlamaya dönük bir katkı da
olacaktır. |