Türkiye den Çıkan Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Boyutları Evrimi ve Ülke Seçimi


Kılıçaslan Y. (Yürütücü), Üçdoğruk Gürel Y.

TÜBİTAK Projesi, 2014 - 2016

  • Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
  • Başlama Tarihi: Nisan 2014
  • Bitiş Tarihi: Ekim 2016

Proje Özeti

2000 sonrası dönemde, diğer birçok gelişmekte olan ülkede olduğu gibi, Türkiye’den çıkan doğrudan yabancı sermaye yatırımları (DYSY) önemli ölçüde artmıştır. 2001 yılında Türkiye’den çıkan DSYS stoku 4,5 milyar ABD iken, 2014 yılında 33 milyar ABD’ye ulaşmıştır. Bu çalışmanın amacı, ilk olarak, Türkiye’den çıkan yatırımların boyutları ve evrimini betimsel olarak incelemektir. İkincisi, yurtdışında yatırım yapmanın arkasında yatan motivasyonla ilgili kanıtlar sunmaktır. Bu çalışmanın üçüncü amacı ise firmanın belirli bir ülkede yatırım yapma kararını belirleyen faktörleri ortaya çıkarmaktır. Bu araştırma özellikle Türkiye’den yurtdışına çıkan DYSY’nin ülke seçimini belirleyen faktörleri firma düzeyinde kesikli seçim modelleri kullanarak ortaya çıkarmayı hedefleyen ilk çalışmadır. Bu çalışma kapsamında, imalat, toptan ve perakende ticaret, ulaştırma ve depolama ve bilgi ve iletişim sektörlerinde faaliyet gösteren firmaların yaptığı 299 yurtdışı yatırım ile ilgili derinlemesine mülakatlar yapılarak hem yatırım hem de yatırımı yapan firma ile ilgili birincil veriler derlenmiştir. Hazine Müsteşarlığı (2014), Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2015) ve UNCTAD (2015)’dan elde ettiğimiz ikincil verilere dayanan betimsel bulgularımız, 2014 yılı itibari ile 110 farklı ülkede 2321 Türk yatırımı olduğunu göstermektedir. Yurtdışında yapılan 299 yatırımla ilgili yaptığımız mülakatlara dayanan bulgularımız yatırımların %60’ının yeni yatırım olduğunu göstermektedir. Bu yatırımların %68’i gelişmekte olan ülkelere yapılırken, gelişmiş ülkelerin Türk yatırımlarının sadece %32’ini çektiğini bulduk. Bulgularımız Türk firmalarının diğer ülkelerde yatırım yapmalarının arkasında yatan temel motivasyonun daha büyük piyasalara erişme isteği (%77) olduğunu göstermektedir. Ekonometrik bulgularımız, Türkiye’den çıkan yatırımların gelişmiş ülkeleri tercih etmesinde ana şirketin büyüklüğünün önemli bir etken olduğunu göstermektedir. İmalat sanayinde faaliyet gösteren firmaların gelişmiş ülkeleri seçmelerinde olumlu etkisi olan unsurlar pazar çeşitlendirme isteği ve stratejik aktif odaklı unsurlardır. Toptan ve perakende ticaret sektörünün gelişmiş ülkeleri yatırım merkezi olarak seçme olasılıklarını arttıran faktör ise Türkiye’deki sınırlı büyüme imkanlarıdır. Son olarak, tarifelerden kaçınma isteğinin gelişmiş ülkelere (ve AB ülkeleri) yatırım yapma ihtimali etkilemezken, Şangay işbirliği örgütüne üye olan ülkelerde yatırım yapma ihtimali artırdığını göstermektedir.