Akademik Veri Yönetim Sistemi
Meriç E. (Yürütücü), Yıldırım S., Temizel F., Battal Ü., Ateş S. S.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2022 - 2024
Havayolu işletmeleri turizm ve taşımacılık
pazarında farklı risklerle yüzleşmek zorunda kalmaktadır. Havayolu işletmeleri
doğası gereği diğer işletmelere göre daha oynak ve riskli bir piyasa içinde
faaliyet göstermektedirler. Riskin bir kısmı havayolu endüstrisinin karmaşık
yapısından kaynaklanmaktadır. Dinamik bir yapıya sahip olan hava taşımacılığı
sektörü küresel veya yerel olarak her türlü değişimden etkilenmektedir.
Sektörün bu özelliğinden dolayı gelecekte meydana gelebilecek belirsizliklerden
korunmak, havayolu işletmeleri için önemli ölçüde avantaj sağlamaktadır.
Havayolu işletmeleri risk yönetim teknikleri sayesinde maliyetlerini kontrol
edebilmekte ve hesaplayabildikleri kadar riski üstlenmektedirler.
Havayolu endüstrisi ile ilgili önemli bir
risk, ana maliyetlerden birini temsil eden jet yakıtı fiyat dalgalanmalarına
maruz kalmalarıdır. Riskten korunma, girdi fiyatlarındaki değişikliklerin
finansal riskini yönetmenin yaygın bir yoludur ve hiçbir havayolu girdisi
yakıttan daha değişken değildir. Özellikle uluslararası yabancı paraların
kullanıldığı ve havayolu işletmelerinin temel girdilerinden biri olan yakıt
fiyatlarının döviz cinsinden tahsil edildiği hava taşımacılığı uluslararası
piyasalardan da etkilenme eğilimindedir.
Havacılık, geniş risk faktörleri yelpazesini
kapsar. Uluslararası havayolu hem genel girişimcilik risklerine hem de sektöre
özgü risklere maruz kalmaktadır. Kapasite ve kullanım riskleri, strateji ile
ilgili riskler, politik riskler, operasyonel riskler, satın alma riskleri, iş
sözleşmesi riskleri, BT riskleri artı finansal ve hazine yönetimi riskleri
maruz kalınan temel risk faktörlerinden bazılarıdır. Fırsatlar ve iş riskleri
arasında ihtiyatlı karar alma kurumsal yönetimin ayrılmaz bir parçasıdır.
Sektöre özel risklerin yeni teknikler ve daha geniş bir perspektif ile ele
alınması havayolu sektörü yatırımcıları için fayda sağlayacaktır.
Bu araştırmanın amacı Türk havacılık sektöründeki finansal riskleri, belirsizlikleri tanımlamak ve risk yayılımını ölçümlemektir. Türkiye’deki borsada işlem gören iki havayolu ve iki havaalanı yer hizmeti işletmesi bulunmaktadır. Sektöre Özel Risk Önceliklendirmesi ile uygulanacak teknikler ve daha geniş bir perspektif yakalanmasına ve yatırımcı faydasını büyük ölçüde arttırmayı sağlayacaktır. Bu firmalar için riskler incelenirken finansal varlıkları fiyatlama modeli (CAPM) ve riske maruz değer (VaR) analizi, şok yayılma etkisi (spillover effect) ve petrol volatilitesi etkisi ölçümlenecektir.
Bu projenin araştırma yöntemi bağlamında Havayolu
sektöründeki finansal risklere odaklanılarak bu risklerin kaynakları ve
yayılımı ele alınacaktır. Araştırma deseninde ilk önce artık gelenekselleşmiş
olan CAPM ve iCAPM kullanılarak finansal piyasanın havacılık sektörünü finansal
piyasaların havacılık sektöründe menkul kıymetleri nasıl fiyatlandırdığının ve
dolayısıyla sermaye yatırımlarından beklenen getiriyi nasıl belirlediğinin
ortayay konulacaktır. Buradaki temel katkı beta değeri zamana bağlı olarak elde
edilecektir. Bu amaçla kalman filtresi kullanılacak ve beta katsayısındaki değişim
hareketi dalgacık (wavelet) yöntemi ile de ele alınarak bulgular desteklenecektir.
Riske maruz değerinin VaR analizi bağlamında uçuş hizmeti veren iki firma ve
Havalimanı yer servisi veren iki firma için ayır ayrı yatırımların kayıp riski
incelenecektir. Bunun için de Arşimet kopula yaklaşımı ile geleneksel Monte
Carlo (MC) simülasyon yöntemi kullanılarak iki finansal varlığa sahip bir
portföyün riske maruz değerinin (VaR) hesaplanması kullanılacaktır. Yer hizmetleri
ve Uçuş hizmetleri veren firmalar arasında bir şok yayılma etkisi incelenecektir.
Son olarak petrol volatilitesinin Türkiye havacılık sektörü üzerindeki etkisi ele
alınacaktır. Bu amaçla kantilde-kantil (Quantile-on-Quantile) yöntemi
kullanılacaktır.