Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kaya E. (Yürütücü), Gerede E., Başar M., Kuyucak Şengür F., Sürmeli A.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2003 - 2004
Bu araştırmanın amacı, bir proje finansman yöntemi olarak yap-işlet-devret (YİD) modelinin havaalanlarındaki uygulamalarını ortaya koymaktır. Bu amaçla Antalya ve İstanbul Atatürk havalimanlarındaki uygulamalara ait veriler, yarı yapılandırılmış soru formları kullanılarak yüzyüze görüşme yöntemiyle toplanmıştır. Bulgular, açıklayıcı ve yorumlayıcı bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. Havaalanlarında YİD süreci, Antalya Havalimanı Dış Hatlar Terminali YİD projesinin 1993 yılında ihale edilmesiyle başlamıştır. Projenin devir tarihi 1 Ağustos 2007’dir. 5 milyon yolcu/yıl kapasiteli terminalin başlangıç yatırım tutarı 65 milyon dolardır. 2004 yılı sonunda gerçekleşen yolcu sayısı kapasitenin iki katından daha fazladır. Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali YİD projesinin ihalesi 1997’de yapılmıştır. Devir tarihi 2 Temmuz 2005’tir. 14 milyon yolcu/yıl kapasiteli terminalin başlangıç yatırım tutarı yaklaşık 306 milyon dolardır. 92 milyon dolarlık ek yatırımla kapasite 20 milyon yolcu/yıla çıkarılmıştır. 2004 yılı sonunda ulaşılan yolcu sayısı kapasitenin altındadır. Antalya ve Atatürk havalimanları, 2004 sonunda Türkiye toplam yolcu trafiğinin %65’ini, dış hat yolcu trafiğinin %75’ini gerçekleştirmektedir. Bu havalimanlarındaki uygulamalar, YİD’in Türkiye’deki en sorunsuz örneklerindendir. 2003 yılından itibaren, YİD modeliyle 4 yeni ihale daha gerçekleştirilmiştir. İşletmeciler, yaptıkları işten memnun ve yeni projelere girişme konusunda isteklidirler. Mevzuattan ve bürokrasiden kaynaklanan bazı sorunların da zaman içinde çözülmesi beklenmektedir. Havaalanlarında farklı faaliyet alanlarını da kapsayacak şekilde YİD uygulamalarının; maliyet-süre uyumu ve uygun gelir paylaşımı gözetilerek devam ettirilmesi ve “kirala-geliştir-işlet” yönteminin benzer bir anlayışla uygulamaya konulması gerekmektedir. Çünkü yapılan işin temelinde “kamu-özel-işbirliği” yoluyla yatırımların ve hizmetlerin sürekliliği vardır.
Anahtar
sözcükler: Yap-İşlet-Devret (YİD), Havaalanı, Antalya
Havalimanı, Atatürk Havalimanı, Özelleştirme, Kamu-Özel-İşbirliği.