Türkiyedeki Centaurium Türleri Üzerinde Taksonomik Fitokimyasal ve Biyolojik Araştırmalar

Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, BAP Araştırma Projesi, 2025 - 2027

Proje Türü: Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje
Destek Programı: BAP Araştırma Projesi
Başlama Tarihi: Eylül 2025
Bitiş Tarihi: Eylül 2027

Proje Özeti

Gentianaceae familyasına ait Centaurium Hill. cinsi Dünya’da 34 tür Türkiye’de ise 5 tür, 9 takson ile temsil edilir, halk arasında “kırmızı kantaron” olarak bilinen türleri geleneksel tıpta mide rahatsızlıkları, iştahsızlık ve yara tedavisinde yaygın şekilde kullanılmaktadır. Ancak bu türlerin farmasötik botanik açısından kapsamlı değerlendirmeleri sınırlıdır.

Bu proje kapsamında, Türkiye'de yetişen Centaurium türleri taksonomik, mikroskobik ve fitokimyasal yönden karşılaştırmalı olarak incelenecek; farmasötik potansiyelleri araştırılacaktır. Bitkilerin morfolojik ve anatomik özellikleri mikroskobik tekniklerle değerlendirilecek, sekonder metabolit profilleri LC-MS yöntemiyle analiz edilecektir. Toplam fenolik ve flavonoit içerikleri spektrofotometrik yöntemlerle belirlenecek; antioksidan aktiviteleri DPPH ve ABTS testleri ile, antimikrobiyal etkileri ise çeşitli patojen mikroorganizmalara karşı test edilecektir. Ayrıca, α-amilaz ve α-glukozidaz inhibisyon deneyleri ile antidiyabetik potansiyelleri değerlendirilecek; moleküler düzeyde ITS, matK ve rbcL gen bölgeleri üzerinden genetik tanımlama yapılacaktır.

Elde edilecek bulgular, Centaurium türlerinin farmasötik botanik ve fitoterapi açısından değerlendirilmesine bilimsel katkı sağlayacak; bu bitkilerin geleneksel kullanımlarına bilimsel bir temel oluşturacaktır.

Bu proje, Türkiye’de yayılış gösteren Centaurium (Kırmızı Kantaron) türlerinin taksonomik kimliğinin moleküler ve morfolojik yöntemlerle aydınlatılmasını, fitokimyasal bileşenlerinin karakterize edilmesini ve biyolojik aktivitelerinin (antioksidan, antimikrobiyal, antidiyabetik vb.) değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Elde edilecek veriler, türlerin farmakolojik potansiyelini ortaya koyarak sürdürülebilir kullanım stratejilerine rehberlik edecektir.

Türlerin anatomik, morfolojik özellikleri ve DNA barkodlama (ITS, matK ve rbcL gen bölgeleri) ile filogenetik ilişkileri incelenecektir. Bitki ekstrelerinin (%70 etanol,infüzyon, etil asetat) sekonder metabolit içerikleri (sekoiridoidler, flavonoidler vs.) analiz edilecektir. Ekstrelerin Antioksidan (DPPH, ABTS), antimikrobiyal (mikrodilüsyon) enzim inhibisyon (α-amilaz, glukosidaz) deneyleri yapılacaktır. Farklı popülasyonlardan toplanan örneklerde kimyasal ve genetik çeşitlilik haritalanacaktır.

Centaurium türlerinin disiplinlerarası (taksonomi, fitokimya, farmakoloji) olarak inceleneceği bu çalışma, literatürdeki eksiklikleri gidermeyi ve Türkiye’nin tıbbi bitki kaynaklarının değerlendirilmesine katkı sağlamayı hedeflemektedir.