Akademik Veri Yönetim Sistemi
Bozkuş Genç G. (Yürütücü), Güler S. N.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2024 - 2025
Erken dönemde sosyal iletişim ve etkileşim yetersizliğine eklenen sınırlı ve takıntılı davranışlarla ortaya çıkan Otizm Spektrum Bozukluğunun (OSB) belirti ve şiddeti bireyden bireye değişmektedir. OSB olan bazı çocuklarda sözel dil hiç gelişmezken, sözel dili kazanmış çocukların bir kısmında genel dil gelişiminde gecikmeler, bir kısmında ise akranlar ile benzer karmaşıklıkta cümleler kullandığı görülmekle birlikte sohbet başlatma, sohbeti sürdürme ve sonlandırma gibi dilin iletişim amacıyla kullanımında güçlükler yaygın biçimde görülmektedir. Dil gelişim özellikleri açısından kendi içlerinde oldukça heterojen bir yapıya sahip olmaları, otizm alanındaki dil ve iletişim becerilerinin geliştirilmesini hedefleyen müdahalelerin de çeşitlenmesine neden olmuştur. Müdahale sayısındaki bu çeşitlilik, hangi müdahalelerin etkili ya da en etkili olduğu sorusunu yanıtlanması gereken önemli bir konu haline getirmiştir. Geçmişten günümüze davranışsal müdahaleler, davranışçı yaklaşımın koşullu öğrenme ilkelerine dayalı geliştirilen pek çok farklı müdahale biçimleri sunmaktadır. Bu noktada Skinner, edimsel koşullanma ilkelerinin dili edinme becerileri üzerinde nasıl uygulanabileceğini, sözel davranışın çevre tarafından nasıl şekillendirildiğini ve sürdürüldüğünü açıklayarak geliştirdiği dil teorisini Sözel Davranış olarak adlandırmıştır. Dilin işlevsel özelliklerini temel alan, konuşmacı ve dinleyici arasındaki sosyal etkileşimlerden oluşan sözel davranış, diğer kişilerin aracılığıyla pekiştirilen davranış olarak tanımlanır. Alanyazında konuya ilişkin çalışmaların sınırlı sayıda olması, araştırma bulgularında tutarlılığın yüksek olmaması, yürütülen meta-analiz çalışmalarında araştırmaların çoğunda genelleme, izleme ve sosyal geçerlik verilerinin toplanmadığının belirtilmesi, bu alanda yapılacak yeni çalışmalara halen gereksinim olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, OSB olan çocuklarda sözel uyarana tepki öğretiminin öğretimi yapılmayan ters yönlü sözel uyarana tepki(er) üzerindeki etkililiğini incelemek amaçlanmaktadır. Araştırmada, tek denekli araştırma yöntemlerinden yoklama denemeli katılımcılar arası çoklu yoklama modeli kullanılacaktır. OSB olan çocukların (3-7 yaş) katılımcı olacağı çalışmada sözel uyarana tepki öğretiminde (bağımsız değişken), ayrık denemelerle öğretim kullanılacaktır. Çalışmada etkililik verilerinin yanı sıra genelleme, izleme ve sosyal geçerliğe yönelik veriler toplanarak alan yazında söz edilen sınırlılığı gidermeye odaklanılacaktır. Sözel davranış ile sınırlı sayıda yürütülen araştırmaların, kuramsal temeli genişletmesi açısından ulusal alan yazına önemli katkılar sağlayabileceği düşünülmektedir.