Akademik Veri Yönetim Sistemi
Gönç Şavran T. (Yürütücü)
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, BAP Araştırma Projesi, 2024 - 2025
Bu araştırma, tütün kullanımının sosyolojik anlamlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Nitel yöntem ve eleştirel fotoses deseniyle yürütülen çalışmada paket sigara, sarma sigara, elektronik sigara ve nargile kullanan 36 katılımcıyla ikişer odak grup görüşmesi yapılmıştır. İlk görüşmelerde sosyo-demografik bilgiler ve kullanım alışkanlıkları toplanmış, ikinci görüşmelere kadar katılımcılardan tütün deneyimlerini yansıtan fotoğraflar çekmeleri istenmiş, bu fotoğraflar üzerinden yorumlar alınmıştır. Katılımcılar toplam 307 fotoğraf iletmiştir. Tüm görüşmeler kaydedilip deşifre edilerek tematik analizle çözümlenmiştir. Analiz sonucunda dört ana tema belirlenmiştir: Ritüelin İnşa Süreci (gündelik rutine dönüşme, zaman-mekân bağı, inançsal anlamlar), Sosyokültürel Bağlam ve Dinamikler (sosyalleşme, aidiyet, bireyselleşme, kaçış), Öznel Fayda ve Duygusal Düzenleme (olumlu duyguları pekiştirme, olumsuzluklarla başa çıkma) ve Varoluşsal Bağlar ve Kimlik (kimlikle bütünleşme, bırakmada boşluk duygusu). Tüm grupların ortaklaştığı bu anlamların dışında ürünlere özgü farklı anlamlar da ortaya çıkmıştır: mamul sigara için fizyolojik fayda, elektronik sigara için daha az zararlı olma ve kullanım kolaylığı, sarma sigara için lezzet ve ekonomi, nargile için statü göstergesi öne çıkmaktadır. Mamul dışındaki ürünler genel olarak hazırlama süreci ve bu süreçteki yaratıcılık ve bireysellik üzerinden bir hobi ve uğraş olarak görülmektedir. Bulgular, tütün kullanımının yalnızca biyolojik bir bağımlılık değil, gündelik rutinleri, toplumsal ilişkileri, duygusal düzenleme stratejilerini ve kimlik inşasını şekillendiren çok katmanlı bir sosyokültürel olgu olduğunu göstermektedir. Katılımcı deneyimlerinden elde edilen bulgular, tütünün ritüeller, sosyalleşme, bireyselleşme ve varoluşsal aidiyet aracılığıyla yaşamın ayrılmaz bir parçasına dönüştüğünü; farklı ürünlerin ise kendine özgü sembolik ve işlevsel anlamlar taşıdığını ortaya koymaktadır. Sonuç olarak tütün, bireylerin dünyasında sadece bir tüketim nesnesi değil, modern yaşamın ritüellerine ve kimliksel bütünlüğüne eklemlenen güçlü bir pratik olarak değerlendirilmelidir. Bu nedenle tütünle mücadelede yalnızca farmakolojik etkiler üzerinden değil, bu araştırmada ortaya konan sosyokültürel ve sembolik boyutlar üzerinden de stratejiler geliştirilmelidir; aksi halde girişimler, bireysel sorumluluğu önceleyen dar bir çerçevede kalacak ve kalıcı sonuçlar üretmekte yetersiz olacaktır.