Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SÜLEYMAN YUR
Danışman: Gülmira Özek
Özet:
Bu tez kapsamında Türkiye için endemik bir tür olan Ferula divaricata bitkisi üzerinde kapsamlı fitokimyasal ve biyolojik aktivite araştırmaları gerçekleştirilmiştir. Bitkinin meyve, topraküstü ve kök uçucu yağ ve uçucu bileşenleri ile uçucu yağ içerisinde bulunan enantiomerik bileşiklerin durumu incelenmiştir. Ayrıca, sabit yağ asitleri ve yağda çözünen vitamin profili aydınlatılmıştır. Topraküstü ve meyve kısımlarının uçucu yağlarında nonan ve α-pinen, kök uçucu bileşenlerinde ise β-kubeben, -amorfen ve germakren D ana bileşikler olarak tespit edilmiştir. Yaprak lipitleri doymuş yağ asitlerince zengin, meyve lipitleri ise tekli-çoklu doymamış yağ asitlerince zengin olduğu ortaya konmuştur. Vitamin analizleri sonucunda β-karoten, E ve K1 vitaminlerine rastlanmıştır. Bitkinin farklı kısımlarından hazırlanan ekstrelerin antioksidan, antiasetilkolinesteraz ve anti-α-amilaz aktiviteleri belirlenmiştir. Biyolojik aktivite taramaları sonucunda, %60 sulu metanol kök ekstresinin etkili olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca uçucu yağın anti-AChE etki gösterdiği görülmüştür. Antioksidan ve anti-AChE aktivite testlerinde potansiyel gösteren sulu metanol kök ekstresi aktivite güdümlü fraksiyonlanmıştır. Fraksiyonlama çalışmaları sonucunda daukan tipi seskiterpenler: teferidin, teferin, ferutinin, ferutidin, ferutin, jaeschkeanadiol anjelat, fenolik asitler: ferulik asit, 5-O-kafeoilkinik asit, 4-O-kafeoilkinik asit, 3-O-kafeoilkinik asit, 1,5-dikafeoilkinik asit, 3,5-dikafeoilkinik asit tanımlanmıştır. Bunun yanı sıra aktif olan ekstreden 1,3-dikafeoilkinik asit türevi yapısında bir bileşik daha izole edilmiştir. Antioksidan güdümlü olarak başlanan fraksiyonlama çalışmaları sonucunda elde edilen fraksiyonda ağırlıklı olarak fenolik asit türevleri tanımlanmıştır. 4-O-Kafeoilkinik asit Ferula cinsi için ilk kez rapor edilmiştir. Bu araştırma sonucunda F. divaricata türü ilk kez fitokimyasal incelemeye tabi tutularak uçucu ve uçucu olmayan sekonder metabolitleri aydınlatılmıştır. Ayrıca bitkinin farklı kısımlarının biyolojik aktiviteleri ilk kez değerlendirilmiştir.