Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Anadolu Üniversitesi, ECZACILIK FAKÜLTESİ, ECZACILIK MESLEK BİLİMLERİ BÖLÜMÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: KÜBRA ÖĞÜT
Danışman: Temel Özek
Özet:
Bu tez kapsamında, endemik türlerden biri olan Onosma onur-koyuncui Sezer bitkisi üzerine kapsamlı fitokimyasal ve biyolojik aktivite analizleri gerçekleştirilmiştir. Çalışmada bitkinin herba, çiçek ve tohum kısımlarından n-hekzan ve %70 metanol çözücüleriyle ekstreleri hazırlanmış; bu ekstreler üzerinde kimyasal içerik analizleri yapılmış ve biyolojik aktiviteleri test edilmiştir. Bitkinin kimyasal profili gaz kromatografisi (GC-FID/MS) ve sıvı kromatografisi (UHPLC-MS/MS) teknikleriyle detaylı şekilde incelenmiş hem uçucu bileşenler hem de sabit yağ asitleri belirlenmiştir. Antioksidan kapasiteyi ölçmek amacıyla DPPH, CUPRAC, FRAP, ORAC, TEAC ve β-karoten soldurma gibi farklı yöntemler kullanılmıştır. Antidiyabetik etkiler bağlamında ise α-amilaz enzim inhibisyonu analiz edilmiştir. Mikro ölçekli MSD-SPME tekniğiyle yapılan analizlerde, ana bileşikler herbada kuminaldehit, çiçekte palmitik asit, tohumda g-terpinen olarak tespit ediilmiştir. Tohum ve herbada major olarak metil linolenat, çiçekte ise metil palmitat bulunmuştur. UHPLC-MS/MS verileri, major olarak luteolin, kemferol ve klorojenik asit gibi önemli fenolik bileşiklerin varlığını göstermiştir. Mineral içerik analizlerinde ise Fe, Mg, Ca ve K elementlerine rastlanmıştır. Tüm bu bulgular, O. onur-koyuncui’nin zengin kimyasal içeriği ve çeşitli farmakolojik potansiyelleri barındırdığını ortaya koymuştur. Ayrıca, bu araştırma literatürde bu bitki üzerine yapılmış ilk bilimsel çalışma olup, endemik bitkilerin farmasötik değer taşıyabileceğini göstermesi açısından da önem taşımaktadır.