Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: EGEM ZAĞRALI ÇAKIR
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Aydan Bekar
Eş Danışman: Osman Güldemir
Özet:
Kültür, toplumların sahip olduğu
maddi ve manevi değerler bütününü simgeleyen bir kavramdır. Bir toplumu ya da
bir yerel grubu tanımlayan gelenekler, görenekler, dil, tutumlar, el sanatları,
yemek kültürü gibi birçok unsur kültürü oluşturmaktadır. Bir milletin, bir
halkın tarihi boyunca oluşturduğu ve kuşaktan kuşağa aktardığı maddi ve manevi
bütün unsurlar kültür olarak nitelendirilmektedir. İnsanlık tarihinin başlangıcından
günümüze kadar binlerce yıllık uygarlık tarihi içerisinde insanın doğayla birlikte
veya doğrudan yaratmış olduğu ve bugün ‘doğal ve kültürel miras’ olarak
adlandırılan değerlerin devamlılığının sağlanması, çağımız insanlığının üzerinde
durması gereken önemli konuların başında gelmektedir (Gürpınar, 2000: 185’ den
akt. Akpınar, 2007: 82). Kültürel miras insanların veya toplumun geçmişten geleceğe
farklı nedenlerle bırakmak istediği, insanlar tarafından üretilmiş olan her türlü
eser ve o topluma ait değerler bütünüdür (Belber ve Sözbilen, 2017: 440-450; Öztürk
ve Caber, 2017:10; Külcü, 2015:27-29; Binan ve Cantimur, 2010:176). Uzun bir
tarihsel geçmişe sahip olan Türkler, mutfak konusunda zengin bir kültüre sahiplerdir
(Erdoğdu, 2000 ve Kut, 2000’den akt. Güldemir vd., 2018). Nitekim yapılan
çalışmalarda Türk Mutfağı’nın dünyanın en iyi mutfakları arasında olduğu görülmektedir
(Boniface ve Cooper, 2009: 356; Davidson, 2002: 352). Fakat son yüzyılda
yaşanan pek çok gelişme; teknoloji, küreselleşme, popüler kültür vb. bu değerlerin
yok olmasına ortam hazırlamıştır. Kültür alanında önemli çalışmalar yapan bir
kurum olan Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) sürdürülebilir
kalkınmada kültürün önemli bir unsur olduğu gerçeğini kültür sözleşmeleriyle
ortaya koymaktadır. Somut olmayan kültürel mirası UNESCO ‘toplulukların,
bireylerin yaşadıkları kültürün bir parçası olarak anlatımlar, bilgiler, beceriler,
ritüeller, gelenek ve görenekler, uygulamalar, temsiller, kültürel mekanlar’ olarak
tanımlamaktadır. Tarihsel süreç içerisinde birçok uygarlığa ev sahipliği yapan
deniz, kum, güneş turizmi ile Türkiye’nin ve dünyanın gözde destinasyon
merkezlerinden biri olan Muğla, zengin yemek kültürüyle de dikkat çekmektedir.
Muğla ilinin merkez ilçesi olan Menteşe, kapalı bir toplum olma özelliğini
koruyarak, kültürel miras unsurlarını hala yaşattığı için projenin araştırma
alanı olarak tercih edilmiştir. Araştırma kapsamında nitel araştırma
yöntemlerinden etnografik desen kullanılmış ve buna bağlı olarak belge incelemesi,
görüşme ve odak grup çalışmaları ile katılımcı gözlem teknikleri ile veri toplanmıştır.
Konuyla ilgili alan araştırmasından önce çalışmanın geçerliğini sağlamak amacıyla
kaynak taraması yapılmış daha sonra pilot çalışmaya gerçekleştirilmiştir. Alanda
geçirilen süre bir yıldır. Bu süreçte çalışmanın amacı doğrultusunda Muğla ili Menteşe
ilçesinin güçlü bir yönünü temsil eden mutfak kültürü tespit edilmiş ve gastronomik
kültürel mirası kayıt altına alınmıştır. Toplanan veriler analiz edildikten sonra
ortaya çıkan temalar doğrultusunda günümüzde hala varlığını koruyan ve unutulmaya
yüz tutmuş gastronomik pratikler kayıt altına alınarak, gerekçeleriyle birlikte
ortaya konulmuştur. Araştırmanın öncelikle yaşayan kültüre, insana ve günümüz
insanının atalarından miras olarak devralıp yaşattığı veya çeşitli etmenler
yüzünden koruyamadığı kültürel mirasa yönelik bir farkındalık geliştirmesi,
bundan sonra bu alanda gerçekleştirilecek olan çalışmalara katkı sağlaması
beklenmektedir.