Akademik Veri Yönetim Sistemi
ICOESS 2025 (9. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi), Erzurum, Türkiye, 29 - 31 Mayıs 2025, ss.186-187, (Özet Bildiri)
Sosyal bilgiler dersi, bireylerin toplumsal yaşamı anlayıp topluma uyum sağlayan, tarihi ve kültürel bilince sahip, eleştirel düşünüp vicdani muhakeme yapabilen bireyler olma sürecinde kritik bir role sahiptir. Bu doğrultuda değer aktarımında kullanılabilecek tekniklerden biri kurgusal mahkemelerdir. Kurgusal mahkemeler eğitim amacıyla gerçekleştirilen, gerçek bir mahkeme ortamının kurgulandığı temsili mahkemelerdir. Kurgusal mahkemeler hukuk eğitiminde, vatandaşlık bilinci aktarımında, sosyal bilgiler gibi alanlarda kullanılabilir. Aynı zamanda bu kurgusal mahkeme uygulamaları, sosyal bilgiler derisinde vatandaşlık eğitimi, değer ve beceri aktarımı için faydalı bir araç işlevi sunmaktadır. Kurgusal mahkemeler Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında yer alan değerlerden adalet, dürüstlük, merhamet, duyarlılık, sorumluluk ve özgürlük değerleriyle doğrudan ilişkilendirilebilir. Sosyal bilgiler dersi içerisinde ahlaki ikilemlerden yararlanarak veya sınıf içerisinde yaşanan bir olaydan yola çıkarak kurgusal mahkemeler uygulanabilir. Ahlaki ikilemler öğrencileri üst düzey bilişsel ve duyuşsal becerilerini geliştiren, iyi ve doğru olanın tartışmaya açık olduğu, ahlaki muhakeme gerektiren, çelişkili ve karmaşık olaylardır. Bu çalışmanın amacı kurgusal mahkemeleri konu edinen araştırmalar ışığında kurgusal mahkemelerin sosyal bilgiler dersi kapsamında adalet değeri aktarımının nasıl gerçekleşeceğini kuramsal açıdan incelemektir. Öğretmen sınıf içerisinde, önceden kurgulamış olduğu bir ahlaki ikilemden veya sınıfta yaşanan bir problemden yola çıkarak öğrencilerle sınıf içerisinde yarı yapılandırılmış kurgusal mahkeme uygulaması yapabilir. Öğretmenin belirlediği konu üzerine öğrenciler; konuda geçen ana karakterleri ve avukat, hâkim, savcı, tanık gibi mahkemede yer alan diğer karakterleri paylaşarak kurgusal mahkeme içerisinde kendisine düşen karakteri canlandırabilir. Bu bağlamda bir uygulama önerisi sunulacaktır. Öğretmen uygulama içerisinde öğrencilerin yanıtlarından yola çıkarak Kohlberg’in Ahlaki Gelişim Kuramı’nda hangi gelişim basamağında yer aldıklarını belirleyebilir. Bu sayede öğretmen sosyal bilgiler dersi içerisinde adalet değerine dair bilgi aktarımı yerine, öğrencilerin adalet değeri üzerine gerekçeli ve derin bir sorgulama yapmalarını ve bu değeri içselleştirmelerini destekleyen bir uygulama gerçekleştirmiş olur.
Anahtar Kelimeler: Kurgusal mahkemeler, sosyal bilgiler, değer aktarımı.