Cumhuriyetten Günümüze Türkiye’de Ulus Devlete Yönelik Tehdit Algısının ve Askerî Organizasyonun Değişen Yapısı

Creative Commons License

Öztekin A., Gönç Şavran T.

ISTANBUL UNIVERSITESI SOSYOLOJI DERGISI-ISTANBUL UNIVERSITY JOURNAL OF SOCIOLOGY, cilt.43, sa.2, ss.1-28, 2023 (ESCI)

Özet

Bu çalışma, askerî sosyoloji tartışmaları çerçevesinde yapılan bir literatür taramasına dayanarak Türkiye Cumhuriyet tarihinin üç dönemi üzerinden ulus devlete karşı algılanan tehdidin ve askeri kurumların organizasyon yapısının dönüşümünü betimleyip değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Devletin doğrudan ya da dolaylı dâhil olduğu kolektif tehdit biçimleri dönüşürken algılanan tehdit biçimine göre askerî organizasyon da değişmektedir. Kurtuluş Savaşı’nda kitlesel koordine yıkım olan tehdit biçimi günümüzde esnek şiddet ağı örüntüleri biçimindeki ulus altı tehditlere dönüşmüştür. Merkezi devlet otoritesi altında zorunlu askerlik uygulamasına dayalı olan ordu kurumu organizasyonel bağlamda esnekleşme ve profesyonelleşme sürecini devam ettirmektedir. Bu nedenle Türk Silahlı Kuvvetleri yarı profesyonel askeri organizasyon olarak nitelendirilebilir. Bölgesel savunma anlayışı ve kurumsal profesyonelleşme çabalarıyla bünyesindeki profesyonel asker sayısı zorunlu hizmetini yerine getiren asker sayısının üzerine çıkmıştır.

Bu çalışma, askerî sosyoloji tartışmaları çerçevesinde yapılan bir literatür taramasına dayanarak Türkiye Cumhuriyet tarihinin üç dönemi üzerinden ulus devlete karşı algılanan tehdidin ve askeri kurumların organizasyon yapısının dönüşümünü betimleyip değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Devletin doğrudan ya da dolaylı dâhil olduğu kolektif tehdit biçimleri dönüşürken algılanan tehdit biçimine göre askerî organizasyon da değişmektedir. Kurtuluş Savaşı’nda kitlesel koordine yıkım olan tehdit biçimi günümüzde esnek şiddet ağı örüntüleri biçimindeki ulus altı tehditlere dönüşmüştür. Merkezi devlet otoritesi altında zorunlu askerlik uygulamasına dayalı olan ordu kurumu organizasyonel bağlamda esnekleşme ve profesyonelleşme sürecini devam ettirmektedir. Bu nedenle Türk Silahlı Kuvvetleri yarı profesyonel askeri organizasyon olarak nitelendirilebilir. Bölgesel savunma anlayışı ve kurumsal profesyonelleşme çabalarıyla bünyesindeki profesyonel asker sayısı zorunlu hizmetini yerine getiren asker sayısının üzerine çıkmıştır.