Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Eğitim Kongresi 2023, Ankara, Türkiye, 20 - 23 Eylül 2023
Problem Durumu
Gelişimsel rehberlik ve psikolojik danışma anlayışı, her öğrencinin içinde bulunduğu gelişim döneminin gerektirdiği görevleri
yerine getirebilmesi için gereksinim duyduğu becerileri kazandırmayı hedeflemektedir. Öğrencilerin sadece bugün değil,
gelecekte de daha mutlu, başarılı ve etkili olabilmeleri için gerekli yeterlik ve becerileri kazandırmayı amaçlamaktadır (Terzi,
2004). Şahin (2008) rehberlik hizmetlerinin bireylerin kendini tanıması, kabullenmesi, başarılı ve verimli olmasına yönelik
olarak sunulan planlı, programlı, iş birliğine dayalı, eğitsel ve profesyonel bir süreç olduğunu belirtmiştir. Girgin (2005)’e
göre ise rehberlik kişilerin sorunlarını çözmesine, çevresi ile uyumlu ilişkiler kurmasına ve sahip olduğu tüm potansiyellerini
en üst seviyede geliştirmesine yardımcı olmaktadır. Bu amaca dönük olarak öğrencilerin farklı gelişim dönem ve ihtiyaçlarına
göre, her sınıf düzeyinde hazırlanan rehberlik programları öğrencilerin sosyal-duygusal, akademik ve kariyer alanında
ilerlemelerine yardımcı olmaktadır. Bu doğrultuda sınıf rehberlik programları gelişimsel rehberliğin uygulama kısmını
oluşturmaktadır ve farklı kademelerdeki öğrencilerin gelişim özellikleri de dikkate alınarak hazırlanmış etkinliklerle
yürütülmektedir. Sınıf rehberlik programlarında yer alan etkinliklerde, öğrencinin aktif, problem çözme becerisi geliştiren,
sorgulayıcı bir birey olmasını destekleyen, öğrenciyi merkeze alan bir anlayış hakimdir. Alan yazına bakıldığında, Durmuş
(2012)’un ilköğretim 8. sınıf rehberlik programının mesleki eğitsel gelişim kazanımlarının öğretmen görüşlerine göre
incelediği araştırma sonucunda, programın öğrencilerin meslekleri tanıma, iş başvurusu için özgeçmiş yazma konularında
başarılı olduğu ancak mesleğin gereklilikleri hakkında bilgi sahibi olma, ilköğretim sonrası öğrencilerin mesleki farkındalığa
sahip olma, eğitsel ve mesleki yönlendirmeye katkıda bulunma konularında ise yeterli düzeyde başarılı olmadığı görülmüştür.
Kızıl (2007)’ın psikolojik danışmanların sınıf içi rehberlik etkinlikleri ile ilgili görüşlerinin incelendiği araştırmasında,
rehberlik etkinliklerinin tam anlamıyla yerine getirilemediği, etkinliklerin uygulanmasında tam anlamıyla iş birliğinin
sağlanamadığı ve standart hale getirilmiş kazanımlara yönelik etkinliklerin uygulandığı sonucu görülmüştür. Ayrıca; rehberlik
saatlerinin artırılması, sınıf rehber öğretmenlerinin bilgilendirilmesi gerektiği, programının ideal bir program olduğunu
kazanımlar doğrultusunda yeterli olduğunu ancak yaşama aktarılmasının zor olduğu konusunda okul psikolojik
danışmanlarının görüş belirttiği görülmüştür. Tüfekçi (2011) kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik programı rehberlik
etkinliklerinin ilköğretim düzeyinde uygulanmasına yönelik sınıf rehber öğretmeni ve okul psikolojik danışmanlarının
görüşlerini incelediği çalışma sonucunda, ilköğretim birinci kademe sınıf rehber öğretmenlerinin ikinci kademe sınıf rehber
öğretmenlerine göre etkinlikler için ayrılan sürenin yeterli olması, öğrencilerin etkinlikler konusundaki istekliliği ve kullanılan
materyallerin kolayca ulaşılması konusunda daha olumlu düşündükleri sonucu görülmüştür. Ayrıca araştırma sonucuna göre,
ilköğretim birinci kademe sınıf rehber öğretmenleri rehberlik etkinliklerinin kalabalık sınıflarda kolayca uygulanabildiğini
düşünürken, ilköğretim ikinci kademe sınıf rehber öğretmenleri etkinliklerin kalabalık sınıflarda kolayca uygulanamayacağını
düşünmektedir. Demirel ve Yazgünoğlu (2012)’nun çalışmasında okul psikolojik danışmanlarının sınıf rehberlik programını
öğrencileri için faydalı ve olumlu bulduğu ancak sınıf rehberlik programının yeterlik alanları belirlenirken bölgesel
farklılıkların çok fazla göz önüne alınmadığı sonucu görülmüştür. Yapılan çalışmalara bakıldığında sınıf rehberlik programının
çeşitli kademelerde uygulama aşamasında farklı problem alanlarıyla karşı karşıya kalındığı görülmüştür. Bu nedenle
programın zayıf ve geliştirilmesi gereken yönlerinin belirlenerek gerekli iyileştirilmelerin yapılması gerektiği
düşünülmektedir. Bu çalışmada 2020 yılı ‘Sınıf Rehberlik Programı’nın ilkokul boyutunun, öğretmen, öğrenci ve veli
görüşlerine göre incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda bu çalışmada aşağıda yer alan araştırma sorularına yanıt aranmıştır:
İlkokul sınıf rehberlik programında yer alan rehberlik etkinliklerinin uygulanması sürecinde sınıfın fiziksel ortamı,
kullanılan materyaller, ders süresinin kullanımı nasıldır?
İlkokul sınıf rehberlik programının uygulanması sürecinde karşılaşılan problemler nelerdir?
İlkokul sınıf rehberlik programında yer alan kazanımların öğrencilerin sınıf seviyelerine uygunluğu nasıldır?
İlkokul sınıf rehberlik programında yer alan rehberlik etkinliklerinin gelişim alanlarına (Akademik gelişim, Kariyer
gelişimi, Sosyal-Duygusal gelişim) uygunluğu nasıldır?
İlkokul sınıf rehberlik programının eksik yönleri nelerdir?
İlkokul sınıf rehberlik programının güçlü yönleri nelerdir?Araştırma Yöntemi
Bu çalışmada temel nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Eskişehir il merkez ilçesinde bulunan sosyo-ekonomik düzeyi düşük
olan bir ilkokulun öğrencileri, sınıf öğretmenleri, velileri bu araştırmanın çalışma grubunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada
örnekleme yöntemi olarak, amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme, örneklem grubunun belirli özelliklere
sahip olmasının istendiği rastlantısal olmayan bir örnekleme türüdür (Neuman, 2016). Bu çalışmada veri toplama aracı olarak
yarı yapılandırılmış sınıf öğretmeni görüşme formu, öğrenci ve veli odak grup görüşmesi formu kullanılmıştır. Görüşmelerde
kullanılan yarı yapılandırılmış görüşme formu ve odak grup görüşme formları için uzman görüşleri alınmıştır. Uzman görüşleri
alındıktan sonra tekrar gözden geçirilen görüşme sorularına son şekli verilmiş ve daha sonra görüşmelere başlanmıştır.
Görüşme yapmayı kabul eden 4 sınıf öğretmeni ile yarı yapılandırılmış görüşmeler, 10 öğrenci ile odak grup görüşmesi ve 8
veli ile odak grup görüşmesi gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler katılımcıların uygun oldukları gün ve saatler belirlendikten sonra
yapılmıştır. Tüm görüşmeler okul içerisinde sessiz bir ortamda gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların onayı alındıktan sonra tüm
görüşmeler ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınmıştır. Sınıf öğretmenleri ile yapılan görüşmeler 25-40 dk arası, veli ve
öğrencilerle yapılan odak grup görüşmeleri 20-30dk arası sürmüştür. Katılımcı kişilerle yapılan tüm görüşmeler herhangi bir
değişiklik yapılmadan yazıya aktarılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Veri analiz sürecinde
NVivo programından yararlanılmıştır.
Beklenen/Geçici Sonuç
Araştırmanın veri analiz süreci halen devam etmekle birlikte, görüşmelerin makro analizlerinden sınıf öğretmenlerinin, veli
ve öğrencilerin ilkokul sınıf rehberlik programına yönelik olumlu bir bakış açısına sahip olduğu görülmüştür. Rehberlik
saatlerinin olmaması, bazı rehberlik etkinlikleri için bir ders saatinin yetersiz kalması, sürekli aynı sınıf ortamında yapılan
rehberlik etkinliklerinin bir süre sonra öğrenci ve öğretmenler için sıkıcı olmaya başlaması gibi durumlar da araştırmanın diğer
bulguları yer almaktadır. Sınıf öğretmenleri İlkokul sınıf rehberlik programında yer alan rehberlik etkinliklerinin gelişim
alanlarına uygun hazırlandıklarını, ancak ilkokul seviyesinde akademik gelişim alanındaki etkinliklerden ziyade SosyalDuygusal gelişim alanındaki etkinliklerin daha fazla olduğunu belirtmişler; yine Sosyal-Duygusal gelişim alanındaki
etkinliklerin öğrencilerin beklenti, ilgi ve ihtiyaçlarını fazlasıyla karşılayabilecek düzeyde hazırlandıklarını, etkinliklerin
uygulama süreçlerinin oldukça keyifli ve verimli geçtiklerini belirtmişlerdir. Veliler okullarda uygulanan sınıf rehberlik
programı çerçevesinde gerçekleştirilen rehberlik etkinliklerden, çocuklarının keyif aldıklarını ve bu çalışmaların önemli
olduklarını belirtmişlerdir. Ek olarak bu çalışmaların daha düzenli ve planlı yapılmasının, daha somut sonuçlar görebilmek
adına daha etkili olabileceklerini belirtmişlerdir. Öğrenciler sınıf rehberlik programı çerçevesinde gerçekleştirilen rehberlik
etkinliklerinin çok eğlenceli ve güzel geçtiklerini belirtmişlerdir. Yine etkinliklere katılmakta zorlanan arkadaşları olduğu
zaman, hem kendilerinin hem öğretmenlerinin arkadaşlarının etkinliklere katılması için yardımcı olmaya çalıştıklarını
belirtmişlerdir. Sınıf ortamı dışında zeka oyunları atölyesi, okul drama atölyesi gibi farklı ortam ve iç mekanlarda
gerçekleştirilen rehberlik etkinliklerinin daha eğlenceli ve verimli geçtiğini ifade etmişlerdir.
Not: Bu çalışma Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından SBA-2023-1860 nolu
proje kapsamında desteklenmektedir.
Anahtar Kelimeler: İlkokul rehberlik programı, program değerlendirme, nitel yöntem
Kaynakça
Durmuş, M. (2012). İlköğretim 8. Sınıf Rehberlik Programı Eğitsel Ve Mesleki Gelişim Kazanımlarınım Öğretmen Görüşlerine
Göre Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi) Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens.
Girgin, G. (2005). Psikolojik Danışma ve Rehberlik. (Editör: Alim Kaya) 2. Baskı, Anı Yayıncılık, Ankara. • Bu çalışma
Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından SBA-2023-1860 nolu proje kapsamında
desteklenmektedir.
Kızıl, D. (2007). Ortaöğretim kurumlarındaki rehber öğretmenlerin ve sınıf rehber öğretmenlerin sınıf içi rehberlik
etkinlikleriyle ilgili görüşleri. (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Neuman, W. L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: 1. Cilt Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. Sedef Özge (çev.), 5.
Terzi, Ş.I. (2004). Okul psikolojik danışma ve rehberlik programlarının geliştirilmesi. Psikolojik Danışma ve Rehberlik (Ed:
Alim Kaya). Ankara: Anı Yayıncılık
Tüfekçi, M. U. (2011). Kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik programı rehberlik etkinliklerinin sınıf rehber öğretmenleri
ve rehber öğretmenler tarafından uygulanma durumları. (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi.
Yazgünoğlu, S., & Demirel, M. (2012). Okul ve sınıf rehber öğretmenlerinin ilköğretim kurumları sınıf rehberlik programına
ilişkin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 244-255.