Akademik Veri Yönetim Sistemi
34. Uluslararası Maliye Sempozyumu, Antalya, Türkiye, 24 - 27 Nisan 2019, ss.85-89
Malların ekonomik
sınıflandırmasına göre ortak malların iki özelliği bulunmaktadır: bireylerin
dışlanmasının zor olması ve ilave bireyin maldan faydalanmaya başlamasının
diğer bireyin faydasını azaltmasıdır. Aynı sınırlı kaynağı kullanan bireyler
Adam Smith’in önerdiği gibi kendi çıkarını maksimize edecek şekilde davranarak
şimdiki zamanda bunu gerçekleştirebilirler. Bireysel çıkarı maksimize etme
güdüsü ve ortak maldan bireyleri dışlamanın mümkün olmaması bir sonraki zaman
diliminden başlayarak, ortakların trajedisi olarak anılan, ortak malın bozulmasına
ve gelecek nesillere aktarılamamasına neden olmaktadır. Mahkûm açmazı, tam
bilgi varsayımı altında, rasyonel stratejilerin ortak bir kaynaktan faydalanma
durumunda rasyonel olmayan sonuçla karşılaşılmasını ifade etmektedir ki bu
durum sosyal bilimlerin temelini oluşturan siyasi felsefe ve etiği de
ilgilendirmektedir. Politika önerilerinden biri; meralar, ormanlar, balıkçılık
alanları gibi doğal kaynakların kamulaştırılarak merkezi hükümet tarafından
yönetilmesi ve kontrolüdür. Ortakların trajedisini önlemek için önerilen bir
diğer politika; ortak mal üzerinde özel mülkiyet hakkı tesis etmektir. Ortak
malların yönetiminde kamu-benzeri ya da özel-benzeri karma kurumlar da başarılı
olabilir. Alanya balıkçılık kooperatifi koyduğu kurallar ile etkin, adil,
katılımcılar tarafından yönetimi ve kontrolü sağlanan ortak mal düzenlemesi
örneğidir.