Lise düzeyindeki özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin mahremiyet eğitimine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi

32. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Ankara, Türkiye, 02 Kasım 2022 - 04 Mart 2023, ss.9-11

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Basıldığı Şehir: Ankara
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.9-11
Anadolu Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Özel gereksinimli çocuklarla normal gelişim gösteren çocukların gelişim süreçlerinde aynı sırayı takip ettikleri yalnızca bu sürecin özel gereksinimli çocuklarda daha yavaş ilerlediği görülmektedir. Bu nedenle cinsel gelişimle ilgili becerilerin kazandırılmasında özel gereksinimli bireylere uygun eğitsel destek sağlanması gerekmektedir.Özel gereksinimli bireylerin normal gelişim gösteren bireylerle karşılaştırıldığında cinsel istismara maruz kalma riskinin daha fazla olduğu pek çok araştırmada ortaya koyulmuştur. Özel gereksinimli bireylerin daha fazla istismara maruz kalmalarının en önemli sebeplerinden birisinin problem durumlarla başa çıkma stratejilerinin sınırlı olmasıdır. Özel gereksinimli bireylerin yetersizliklerinden kaynaklı olarak normal gelişim gösteren akranları gibi uygun cinsel bilgileri ve davranışları tesadüfen, gözlem yaparak veya çevrelerinden rastlantısal olarak öğrenmesi çoğunlukla mümkün olmamaktadır. Bu nedenle özel gereksinimli bireylerin cinsel gelişim süreçlerinin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi ve olumlu davranışları edinmeleri için bireylerin yer aldıkları çevrenin, ailenin, kurumun konu ile ilgili bilgili, bilinçli ve olumlu bir tutumda olması gereklidir. Böylece uygun çevresel desteğin sağlanması ile gelişimsel süreçlerde bulunan kritik dönemlerin sağlıklı bir şekilde geçirilmesi sağlanabilir. Bu kritik dönemler içerisinde kazanılması gereken beceriler eğer kazanılmazsa gelecek dönemlerde ortaya çıkabilecek problemlerin temelini oluşturabilir. Gelişimin sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi için bireyin içinde bulunduğu gelişim dönemine ait kazanımları uygun zamanlarda öğrenmesi gereklidir. Cinsel gelişim için de aynı durum söz konusudur. Erken dönemlerde kazanılmayan mahremiyet becerileri özellikle ergenlik döneminde problem durum olarak ortaya çıkabilir.Özel gereksinimli çocuklarla normal gelişim gösteren çocukların gelişim süreçlerinde aynı sırayı takip ettikleri yalnızca bu sürecin özel gereksinimli çocuklarda daha yavaş ilerlediği görülmektedir. Bu nedenle cinsel gelişimle ilgili becerilerin kazandırılmasında özel gereksinimli bireylere uygun eğitsel destek sağlanması gerekmektedir.Özel gereksinimli bireylerin normal gelişim gösteren bireylerle karşılaştırıldığında cinsel istismara maruz kalma riskinin daha fazla olduğu pek çok araştırmada ortaya koyulmuştur. Özel gereksinimli bireyler de normal gelişim gösteren akranları gibi ergenlik döneminin yapısal özelliklerine bağlı olarak bazı problemler yaşamaktadır. Fakat akranlarına nazaran bu sorunların çoğunluğu uygun olmayan cinsel davranışlar şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bireyin içinde bulunduğu cinsel gelişim döneminin ve yaşının gerekliliklerine uygun biçimde davranması beklenmektedir. Ancak özel gereksinimli bireyler yetersizliklerinden kaynaklı olarak içinde bulundukları cinsel gelişim dönemlerinin gerekliliklerini yerine getirmede ve yaşına uygun biçimde davranmada problem yaşamaktadır. Özel gereksinimli bireylerin ergenlik döneminde uygun olmayan cinsel davranışları uygusuz şekilde öpme, sarılma, kucaklama, diğer bireylerin cinsel bölgelerine dokunma, kendi cinsel organına dokunma ve mastürbasyon davranışı şeklinde ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle erken dönemlerden itibaren özel gereksinimli bireylere sistematik bir biçimde ve uygun yöntemlerle mahremiyet eğitimi sunulması hem özel gereksinimli birey hem de toplumsal açıdan önem arz etmektedir. Araştırmada lise kademesindeki özel eğitim okullarında görev yapan özel eğitim öğretmenlerinin, branş öğretmenlerinin ve rehber öğretmenlerin öğrencilerinin mahremiyet eğitimleri ile ilgili görüşlerini ortaya koymak amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda araştırma, olgubilim (fenomenolojik) deseni kullanılarak yürütülmüştür. Araştırma, 2020- 2021 eğitim öğretim yılında lise kademesindeki özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenler ile gerçekleştirilmiştir. Katılımcı grubunu amaçlı örnekleme yoluyla seçilen 19 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmanın verileri “Görüşme Formu” kullanılarak yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla yüz yüze toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan içerik analizi sonucunda altı tema ve 18 alt tema ortaya çıkmıştır. Verilerin güvenirliğinin sağlanması amacıyla birbirinden bağımsız iki araştırmacı tarafından veriler kodlamış ve yapılan kodlamalar sonrasında karşılaştırılmıştır. Buna göre kodlayıcılar arasındaki güvenirlik %93,2 olarak bulunmuştur. Araştırmanın bulguları incelendiğinde özel eğitim öğretmenlerinin özel gereksinimli öğrencilere mahremiyet eğitimi vermesi, rehber öğretmenlerin süreçte öğretmenlere ve ailelere yol gösterici olması, branş öğretmenlerinin mahremiyet eğitimi eksikliğinden kaynaklı olarak ortaya çıkan problem davranışlara anlık olarak uygun müdahalelerde bulunması şeklinde öğretmenlerin görev ve sorumluluklarını ifade ettikleri görülmektedir. Ayrıca öğretmenlerin özel gereksinimli öğrencilerinde mahremiyet eğitimi eksikliğinden kaynaklı olarak ortaya çıkan problem durumlar karşısında kullanılması gereken davranış değiştirme yöntemlerinde yetersiz bilgi düzeyine sahip oldukları belirlenmiştir.Elde edilen bulgular ışığında lise kademesindeki özel eğitim okullarında çalışan tüm öğretmenlerin öğrencilerine yönelik mahremiyet eğitimini işlevsel olarak kullanmalarına yönelik teorik ve pratik eğitim almalarının gerekliliği ortaya koyulmuştur. Anahtar Kelimeler: Cinsel eğitim, Mahremiyet eğitimi, Özel gereksinimli birey