Akademik Veri Yönetim Sistemi
Psikolojik İyi Oluş, Dr. Öğr. Üyesi Cansu Yılmaz,Dr. Öğr. Üyesi Gamze Er Vargün,Öğr. Gör. Dr. Esin Şener, Editör, Nobel Yayınevi, Ankara, ss.27-45, 2023
İlk bölümde “psikolojik iyi oluş” kavramını etraflıca tanıdık. Peki, bir birey olarak mutluluğumuzu, olumlu duygu durumumuzu, yaşam doyumumuzu, kısacası psikolojik iyi oluşumuzu etkileyen faktörler neler olabilir? Ya da bir birey olarak bizim psikolojik iyi oluşumuz kimleri, hangi yollarla etkileyebilir? Elbette günlük yaşamda psikolojik iyi oluşumuz üzerinde rol oynayan ya da bizim psikolojik iyi oluşumuzun etkilediği birçok değişkenden bahsetmemiz mümkün: anne ve babamızın tutumları, eşimizle ilişkimiz, hava durumu, evliliğimizde ya da ilişkimizde partnerimizle yaşadığımız çatışmalar, iş arkadaşlarımızla olan ilişkilerimiz, iş doyumumuz… Bu listeyi daha da uzatabiliriz. Şimdiki bölümde, bölümün kapsamı ve amacı gereği psikolojik iyi oluşu sadece aile ilişkileri bağlamında ele alacağız. O hâlde sorumuzu güncelleyebiliriz: Aile ilişkilerinde bireylerin (çocukların, anne ve babaların, kardeşlerin vb.) psikolojik iyi oluşunu etkileyen faktörler nelerdir? Ve aile üyelerinin psikolojik iyi oluşları aile içindeki hangi süreçleri etkilemekte ya da şekillendirmektedir?
Aile ilişkileri çok boyutlu bir yapıya sahip olmakla birlikte, erken dönemlerden itibaren bireyin içinde bulunduğu, görece yaşam boyu kalıcı olan sosyal ilişkilerdir. Bu sebeple bireylerin psikolojik iyi oluşunda oldukça önemli bir role sahiptir. Alanyazında yer alan görgül araştırmalar; aile yapısının, ebeveynlerle olan ilişkilerin, anne babaların tutum ve davranışlarının çocuk ve ergenlerin psikolojik iyi oluşu üzerindeki etkisine dikkat çekmektedir (ör.; Dinisman ve ark., 2017; Field ve ark., 1995; Lavasani ve ark., 2011). Aile ilişkilerinde değerlendirilebilecek olan bir diğer süreç eşler arası ilişkilerdir. Anne ve baba arasındaki evlilik çatışması, çocukların psikolojik iyi oluşunu ve olumlu duygulanımını etkilemektedir (ör.; Parke, 2003). Dolayısıyla anne ve baba arasındaki ilişkinin çok yönlü yapısının aile üyelerinin psikolojik iyi oluşu ile olan ilişkisinin incelenmesi, aile temelli müdahale çalışmaları için önemlidir. Son olarak; kardeş ilişkileri, aile üyelerinin psikolojik iyi oluşunda etkisi olan ancak anne, baba ve çocuk ilişkilerine kıyasla nispeten daha az çalışılmış bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Kardeşler arasındaki ilişkilerin aile üyelerinin psikolojik iyi oluşları üzerindeki anlamlı rolü de sınırlı sayıdaki araştırmalarca gösterilmiştir (ör.; Hollifield ve Conger, 2015). Bu bağlamda şimdiki bölümde öncelikle aile ilişkilerinin psikolojik iyi oluş açısından neden önemli olduğu tartışılacaktır. Ardından aile ilişkilerinde psikolojik iyi oluşu açıklamaya yönelik kuramsal yaklaşımlara yer verilecektir. İlerleyen bölümlerde anne, baba ve çocuk arasındaki ilişkilerin aile üyelerinin psikolojik iyi oluşu ile ilişkisi incelenecek olup takibinde kardeş ilişkilerinin aile bireylerinin psikolojik iyi oluşuna etkisi irdelenecektir. İlgili bölüm, genel bir değerlendirme ve gelecek çalışmalar için fikirlerle sonlandırılacaktır.