Akademik Veri Yönetim Sistemi
Söylem 4. Uluslararası Filoloji Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 10 Nisan 2025, ss.495-530, (Tam Metin Bildiri)
Tunç Süvari, Çariçe II. Yekaterina’nın emri üzerine Fransızheykeltıraş Étienne Maurice Falconet tarafından yapılan ve 1782yılında Peterburg’un Senato Meydanı’na dikilen bir anıttır. Bu heykel,reformlarıyla Rusya’nın kaderini değiştiren Çar I. Petro’yu temsil eder.Bu anıt zamanla halk arasında efsanelere konu olur. Onun insanlaramusallat olduğuna dair mitler ortaya çıkar. Bu motif, edebî eserlerdesıklıkla işlenir. Bunların en bilineni, Aleksandr Puşkin’in bir “BirPeterburg Öyküsü” (Петербургская повесть) olarak nitelediği TunçSüvari (Медный всадник, 1833) adlı poemasıdır.47 Eserde, yoksul birmemur olan Yevgeni, Neva Nehri’nin taşması sonucu meydana gelenbir sel felaketinde sevdiği kadın Paraşa’yı kaybeder. Çektiği acınınetkisiyle aklî dengesini yitirir. Bir gece, yaşadığı felaketin sorumlusuolarak gördüğü I. Petro’nun heykeline öfke dolu birkaç söz sarf eder.Bunun üzerine Petro’nun öfkelenerek canlandığını ve kendisini bütüngece atıyla kovaladığını görür. Bu sahneyle birlikte anıt, klasik anlamdaki ekfrasisin ötesine geçerek anlatının bir karakterine, hattatehditkâr bir simgesine dönüşür. Puşkin’in poemasında kurulan I.Petro ile “küçük insan”, bir başka deyişle iktidar ve halk arasındakikarşıtlık, sembolist şair Valeri Bryusov’un Tunç Süvari’ye (К медномувсаднику, 1906), Üç Put (Три кумира, 1913) ve Tunç Süvari TemasıÜzerine Varyasyonlar (Вариации на тему Медного всадника, 1923) adlışiirlerinde yeniden ele alınır. Bu şiirler, Puşkin’in Tunç Süvaripoemasıyla doğrudan bir diyalog kurar. Gümüş Çağ’ın önde gelenPuşkin uzmanlarından biri olan Bryusov, şair hakkında yaklaşık yüzmakale yazar. Bunların arasında, 1909 yılında kaleme aldığı “TunçSüvari. Öykünün Ana Fikri” (Медный всадник. Идея Повести) adlımakalesi de bulunur. Bu çalışmada, Puşkin ve Bryusov’un Tunç Süvarimetinleri, metinlerarasılık, ekfrasis ve tarihsel bellek bağlamındaincelenmektedir. Böylece, şiir, şehir ve tarih arasındaki etkileşimi,sanat ve edebiyat sentezi olan ekfrasis üzerinden görünür kılmakamaçlanmaktadır. Sonuç olarak, söz konusu metinler arasındaki ilişkiyalnızca edebî değil, aynı zamanda kültürel ve ideolojik düzeyde çokkatmanlı bir diyalog sunmaktadır. Otokrasiyle ilişkilendirilen biranıtın betimlenmesi, ekfrasisin bu metinlerde salt estetik değil, aynızamanda siyasi bir anlam da kazandığını göstermektedir.