Akademik Veri Yönetim Sistemi
İklim ve Enerji Krizi Kıskacında İktisadi Kalkınma, Munise Tuba AKTAŞ, Editör, Efe Akademi Yayınları, İstanbul, ss.3-180, 2023
Giriş
Sanayi Devrimi’nden bu yana insanoğlunun mal ve hizmet üretim faaliyetlerinin çevre üzerinde yarattığı baskı giderek artmaya devam etmektedir. İlk başlarda özellikle sınai üretim faaliyetlerinin belirli bölgelerle sınırlı olmasından dolayı çok fazla hissedilmeyen veya göz ardı edilen olumsuz etkiler zamanla daha fazla hissedilir olmuştur. 1880’lerden günümüze küresel yüzey sıcaklığı, güneş ışığı, küresel ısınma, karbondioksit ve sera gazı etkisi yaratan diğer gazların emisyonu ile ilgili veriler, iklim krizine yaklaşıldığını göstermektedir. İklim değişikliği ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerde en büyük pay gelişmiş ülkelere aittir. Bu ülkelerde zamanla gelişen çevre bilinci ile çevre üzerinde baskı yaratan üretim faaliyetleri nispeten azaltılarak söz konusu faaliyetler çevre duyarlılığı az olan gelişmekte olan ülkelere kaydırılmıştır. Her ne kadar bu değişimden gelişmiş ülkeler ciddi maliyet avantajları elde etmiş olsalar da iklim değişikliği sorununun küresel boyutta tüm ülkeleri kapsadığı unutulmamalıdır.
Gelişmiş ülkelerin çevre üzerindeki baskılarına 1960’lardan sonra az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kalkınma hamleleri ve diğer sosyoekonomik gelişmelerin beraberinde getirdiği artan karbon emisyonu da küresel ısınmaya eklenince, bütün canlıların yaşam alanları tehdit altına girmiştir. Küresel ısınma ve iklim değişikliği çevrenin yanı sıra ekonomi, ticaret ve birçok alanı etkilemekte ve bu alanlardaki gelişmelerden de iklim etkilenmektedir. İklim değişikliği ile etkileri arasında karşılıklı bir etkileşimden söz edilebilir. Diğer yandan artan sanayileşme faaliyetleri, teknoloji düzeyi, gelir düzeyi, mal ve hizmet üretim faaliyetleri beraberinde enerjiye olan talebi artırmaktadır. Bu durum, bir taraftan çevre diğer taraftan ekonomi üzerinde ciddi baskılar yaratmaktadır. Özellikle enerjide dışa bağımlı ülkelerde enerji krizi ekonomik ve sosyal hayatı derinden etkilemektedir. Son dönemde insanlık ve dünya ekonomisi hem iklim krizi hem de enerji krizi ile karşıyadır.
Bu çalışma, günümüzün öncelikli sorunları arasında yer alan iklim
değişikliği ve enerji krizi koşullarında uluslararası ticarette meydana gelmesi
olası gelişmelere odaklanmaktadır. İlk olarak çalışmada iklim değişikliği ve
enerji krizinin ortaya çıkış süreci ele alınmış, özellikle iklim değişikliğine
neden olan gelişmeler, iklim değişikliğini azaltmaya yönelik uluslararası
girişimler üzerinde kısaca durulmuştur. Daha sonra iklim değişikliği ile
uluslararası ticaret arasındaki etkileşim incelenmiştir. Bu kapsamda iklim
76
değişikliğinin tarımsal ürün ticareti, balıkçılık, turizm, taşımacılık ve
karşılaştırmalı üstünlükler üzerindeki etkisi ele alınmış ve bunların iklim
değişikliğinden nasıl etkilendiği araştırılmıştır. Ardından enerji krizinin
enerjide dışa bağımlı ülkelerin dış ticareti üzerindeki etkileri kısaca ele
alınmıştır. Sonuç bölümünde ise iklim krizi ve enerji krizinde uluslararası
ticarete ilişkin değerlendirmeler yapılarak önerilere yer verilmiştir.