Akademik Veri Yönetim Sistemi
XXIII. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı (BİHAT 2018), Antalya, Türkiye, 9 - 12 Nisan 2018, ss.88
Amaç: İnsanoğlu varolduğundan beri birtakım inançlar sisteminin içinde yer almıştır. İnanç sistemi çoğu zaman doğadan gelen korku, endişe verici sesler ve olaylardan korunmak amacı ile doğaüstü güce kendi acizliğini sunma eylemi olarak görülmüştür. İnsan doğadaki olayları taklit ederek yüce ruha olan inanç ve bağlılığını birtakım törenlerle ispatlama çabası içine girmiştir. Ritüeller bazen hasta bir kimsenin iyileşmesi için, bazen de ulu güce dilek ve temenniler için yapılmıştır. Şamanizm bir inanç sistemidir. Ayin, tören ve kutsamaları yapan, iyi veya kötü ruhlarla bağlantı kuran, hastaları tedavi eden, büyü-sihir yapan, törenlerin gerçekleşmesini sağlayan kimseye şaman denilmektedir. Şamanın din adamlığının yanı sıra, sağaltım görevi de vardır. Sağaltımlar sırasında hastaları iyileştirmek için bitkileri kullanmaktadır. Şamanlar törenlerinin inandırıcılığını artırmak amacı ile çoğu zaman kendilerini transa geçirmek amacı ile de halusinojenik bitkiler kullanmışlardır. Bu çalışmada Şamanizm ve Şaman törenlerinde kullanılan halusinojenik bitkiler üzerinde durulmuştur.
Yöntem: Halusinojen ve narkotik etkisi olan bitkiler hakkında günümüze kadar yapılmış olan çalışmalardan derlemeler yapılmıştır. Özellikle Orta Asya'da şamanlar tarafından kullanılan ve içeriğinde halusinojenik maddeler bulunan bitkiler üzerinde durulmuş ve bunlarla ilgili bilgiler derlenmiştir. Şamanizm ile ilgili genel bilgilere yer verilmiş ve Türk Dünyasındaki Şamanlardan bahsedilmiştir.
Bulgular: Halusinojen maddeler içeren bitkiler saptanmıştır. Arundo donax, Virola theiodora, Banisteriopsis caapi, Peganum harmala gibi bitkilerin şaman kültüründe ayinlerde kullanıldığı, büyü yapma, sihir yapma, fal bakma-geleceği görme, çeşitli hastalıkları tedavi amacıyla yaygın kullanımı olduğu belirlenmiştir.
Sonuç: Halusinojenik bitkiler episodik görsel varsanılara neden olması sebebiyle çok çeşitli araştırmalara konu olmaktadır. Özellikle dimetiltriptamin yüzyıllar boyu kullanılan çeşitli şamanik bitkilerde bulunan başlıca psikoaktif bileşiklerdendir. Yakın tarihte ise Avrupa'ya ve Kuzey Amerika'ya doğru hızla yayılmıştır. Bu çalışmada, Şaman kültüründe kullanılan özellikle halusinojenik etkili bitkiler tanıtılarak, kimyasal bileşimleri, kullanım alanları ve benzeri bilgiler derlenmiştir.