Akademik Veri Yönetim Sistemi
Dorlion, Ankara, 2025
Öz
Osmanlı İmparatorluğu kuruluşundan itibaren
farklı kültür, din ve dil yapısına sahip olmuştur. Fatih Sultan Mehmed
İstanbul’un fethi sonrasında gayrimüslimlere bazı imtiyazlar vermiştir.
Gayrimüslimlerin kendi mektep ve müesseselerini kurup idare etmek de bu
imtiyazlardan biridir. Yabancılara tanınan haklar ise Kanunî Sultan Süleyman
döneminde Fransa ile yapılan barış ve dostluk antlaşmasıyla başlamış zamanla
diğer batılı devletler de bu ayrıcalıklardan faydalanmıştır.
XIX. yüzyılda Eskişehir kent merkezinden geçen
demiryolu kentin hızla gelişmesini sağlamıştır. Özellikle istasyon çevresi ile
Selçuklu döneminden itibaren Türk yerleşim yeri olan Odunpazarı’na doğru
gayrimüslim ve yabancı okulları açılmaya başlamıştır. Bu çalışmada XIX. yüzyılda Eskişehir kent merkezinde açılan gayrimüslim
ve yabancı okullarının varlıkları, özellikleri ve kent merkezindeki yerleri
tespit edilerek, bu okulların Eskişehir’in kentsel gelişimine etkisinin
belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan
belgelerden, salnamelerden, döneme ait harita, gazete ve fotoğraflarda,
seyyahların verdiği bilgilerden ve son dönem yazılan birincil kaynaklardan
faydalanılmıştır. Bu kaynaklarla Eskişehir’deki Rum, Ermeni, Fransız ve Alman
okullarının yerleri kent merkezinde bulunan tren istasyonundan Odunpazarı
semtine kadar uzanan bölgede Hoşnudiye ve Ariye mahallelerini kapsadığı tespit
edilmiştir. Bu alan açılan okullar haricinde konut ve ticarethanelerin de
açılmasıyla Türk döneminde Odunpazarı ile sıcaksuların bulunduğu çarşı bölgesi
arasındaki kopukluk giderilmiş ve şehir küçük bir Avrupa şehri görünüme
kavuşmuştur.
Anahtar Kelimeler: Eskişehir, Rum okulları, Ermeni okulları,
gayrimüslim okulları, yabancı okulları.