ABD Kanunlar İhtilâfı Hukukunda Akde Uygulanacak Hukuka İlişkin Currie nin Devlet Menfaatinin Tahlili Teorisi ve En Sıkı İrtibatlı Hukuk

Creative Commons License

Aygün M.

Mahmut Tevfik Birsel'e Armağan, cilt.0, sa.0, ss.443-460, 2001 (Hakemsiz Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 0 Sayı: 0
  • Basım Tarihi: 2001
  • Dergi Adı: Mahmut Tevfik Birsel'e Armağan
  • Sayfa Sayıları: ss.443-460
  • Anadolu Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Yabancı unsur taşıyan bir uyuşmazlığın, uyuşmazlıkla ilgili hukuklardan hangisine tâbi olacağı hususu, tarihin eski dönemlerinden beri tartışılan bir konudur. Mukaddes Roma-Cermen İmparatorluğu döneminde glassatörlerin başlattığı bu süreçte, beş asır hâkimiyet kuran statüler nazariyesi ortaya çıkmış, gerek statüler teorisine yöneltilen eleştiriler, gerekse bu teorilerden elde edilen çıkarsamalar, günümüz anlayışına ışık tutan farklı nazariyeleri doğurmuştur.

ABD. kanunlar ihtilâfı hukuku doktrininde, sözleşmeden doğan uyuşmazlıklara uygulanacak hukukun tespitine yönelik farklı görüşler ortaya atılmıştır. Kazanılmış haklar kuramının hâkim olduğu ve klâsik sistem olarak da ifade edilen I. Restatement’da, belirli kategorideki hukukî fiil ve muamelelerden doğan uyuşmazlıklara uygulanacak hukuku tespit etmek için, o uyuşmazlık türüne ilişkin önceden tespit edilmiş ihtilâf kuralının uygulanması şeklinde yöntem izlenmekteydi. Soyut bağlama kurallarını içeren bu sistemde, sözleşmeden doğan uyuşmazlıklara, akdin in’ikat yeri kanunu (Lex Loci Contractus) uygulanmaktaydı.

I. Restatement’da ifadesini bulan kazanılmış haklar kuramına karşı, sistemin soyut bağlama kurallarıyla uyuşmazlıklara adilane çözümler getirmediği yönünde yoğun eleştiriler gelmiştir. Gerek doktrinden ve tatbikattan gelen eleştiriler gerekse Amerikan pragmatizmi ile sosyolojik hukuk okulu cephesinde yaşanan gelişmeler, ABD. kanunlar ihtilâfı hukukunda yeni, çağdaş görüşlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu yeni görüşler Currie, Cavers, Ehrenzweig’e ait olup, kanunlar ihtilâfı alanında klâsik bağlama kurallarından hareket etmeyip, her hukukî ilişkinin mahiyetine ve muhtelif devletlerle olan irtibat noktalarının yoğunlaşmasına göre, hukukî ilişkinin tâbi olduğu kanunu tespit etmektedir. Bu görüşlerin getirmiş olduğu yeni anlayış, II. Restatement’da ifadesini bulmuş, yetkili hukukun tespitinde, hukukî ilişkinin en sıkı şekilde irtibat halinde olduğu kanun (the law of the state with which the legal relation has the most significant relation) ölçütüne başvurulmuştur. Bu çalışmada, ABD. kanunlar ihtilâfı hukukunda Currie’nin “devlet menfaatinin tahlili teorisi” çerçevesinde, akde uygulanacak hukukun tespiti üzerinde durulacaktır.

Çalışma iki kısımdan meydana gelmektedir. Birinci kısımda, genel olarak ABD. kanunlar ihtilâfı hukukunu etkileyen kuramsal ve metodolojik gelişmeler üzerinde durulacaktır. Öncelikle ülkesellik doktrini ile beraber U. Huber’in Anglo-Amerikan Hukukunu etkileyen görüşleri  ve  I. Restatement’a yön veren kazanılmış haklar kuramı üzerinde durulacaktır. Daha sonra, klâsik sistem olarak da ifade edilen kazanılmış haklar kuramına getirilen eleştiriler ve ABD. kanunlar ihtilâfı hukuku alanında etkin çağdaş görüşler üzerinde duracağız.

İkinci kısımda, Currie’nin devlet menfaatinin tahlili teorisi ve II. Restatement’da  akde uygulanacak hukuk ele alınacaktır. Öncelikle, Currie’nin teorisini oluştururken faydalandığı, ABD. Anayasası’nın temel ilkeleri ve Currie’nin teorisinin genel esasları üzerinde durulacaktır. Daha sonra, II. Restatement ve akde uygulanacak hukukun tayini ve Currie’nin teorisinin uygulanacak hukuk seçimine etkisi üzerinde bir değerlendirme yapılacak ve çalışma, ulaşılan sonuçları içeren, sonuç kısmı ile tamamlanacaktır.