ÜSTÜN ZEKÂLI ÖĞRENCİLERİN SOSYOBİLİMSEL KONULARA YÖNELİK ETİK VE AHLAKİ YAKLAŞIMLARININ İNCELENMESİ

Yılmaz G.

8. ULUSAL ÜSTÜN YETENEKLİLERİN EĞİTİMİ KONGRESİ, Ankara, Turkey, 2 - 04 November 2023, (Unpublished)

  • Publication Type: Conference Paper / Unpublished
  • City: Ankara
  • Country: Turkey
  • Anadolu University Affiliated: Yes

Abstract

ÜSTÜN ZEKÂLI ÖĞRENCİLERİN SOSYOBİLİMSEL KONULARA YÖNELİK ETİK VE AHLAKİ YAKLAŞIMLARININ İNCELENMESİ

Gözde YILMAZ

Sosyobilimsel konular; nükleer enerji, iklim değişikliği, genetiği değiştirilmiş organizmalar, termik santraller, kök hücre teknolojileri gibi bilimi ve toplumu ilgilendiren, içinde ahlaki ve etik ikilemler barındıran tartışmalı konuları kapsamaktadır. Bu noktada bir bilim insanı için bilimsel karar verme sürecinde bilgiyi analiz etme, değerlendirme, eleştirel düşünme ve informal muhakeme gibi becerilerin yanı sıra ahlaki ve etik problemlerle hassasiyetle başa çıkabilme becerisi de son derece önem kazanmaktadır. Sosyobilimsel konuların popülerleşmeye başladığı günümüzde toplumlar kendilerini uluslararası platformlarda en iyi temsil edebilecek bireylere ihtiyaç duyarken üstün zekâlı öğrenciler geleceğin potansiyel bilim insanları veya liderleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla üstün yeteneğin ahlaki ve etik boyutlarına geçmişte olduğundan çok daha fazla ihtiyaç duyulmaktadır. Öte yandan üstün zekâlı öğrencilerde erken gelişen bilişsel beceriler ahlaki gelişim aşamalarını ve etik ikilemlere karşı bakış açılarını önemli ölçüde etkileyebilmektedir. Bu noktadan hareketle yapılan çalışmada 21. yüzyılın ayrılmaz bir parçası olan sosyobilimsel konulara yönelik üstün zekâlı öğrencilerin ahlaki ve etik yaklaşımlarını konu alan araştırmaların incelenmesi ve üstün zekâlı öğrencilerin sahip oldukları profillerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Google Akademik, ERIC, Elsevier Science Direct, EBSCOHost, SAGE ve Springer Link, veritabanları taranmış ve ölçütleri karşılayan 12 makaleye ulaşılmıştır. Araştırmaya dahil edilen makalelerin seçiminde hakemli bir dergide yayımlanmış olması, üstün zekâlı öğrencileri kapsaması, araştıma makalesi olması ve sosyobilimsel konuları ahlaki ve etik boyutlarıyla ele alması özellikleri dikkate alınmıştır. Ulaşılan makaleler “katılımcı özellikleri”, “amaç”, “yöntem” ve “bulgular” kategorilerine göre incelenmiştir. Buna göre yapılan çalışmaların çoğunlukla lise düzeyindeki öğrencilerle yürütüldüğü, sosyobilimsel konulara yönelik ahlaki ve etik yaklaşımların konuya bağlı değişebildiği, en fazla insan için en çok yararın söz konusu olduğu durumlarda kuralların esnetilebildiği, bireysel veya günlük yaşam problemlerinde ise deontolojik bir yaklaşımın benimsenebildiği,  cinsiyet ve kültüre bağlı olarak etik davranışların ve ahlaki duyarlılığın farklılık gösterebildiği, etik davranışın farkında olma ve bu davranışı sergileme arasında farklılıklar gözlemlenebildiği, sahip olunan ahlaki gelişim düzeyinin eğitimle geliştirilebildiği ve yapılan çalışmaların genellikle Finlandiya, Japonya, Kore gibi fen okuryazarlığının yüksek olduğu ülkelerde yürütüldüğü yönünde sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Sosyobilimsel konular, Üstün zekâlı öğrenciler, Etik ve ahlaki yaklaşım