Akademik Veri Yönetim Sistemi
XI. INTERNATIONAL EURASIAN EDUCATIONAL RESEARCH CONGRESS, Kocaeli, Türkiye, 21 - 25 Mayıs 2024, ss.736-737
Problem Durumu İşitme engelli bireyler işitmelerindeki yetersizlik nedeni ile dil becerilerinin gelişiminde sınırlılıklar yaşamaktadır (Karasu, 2019; Selvi, 2020). Bu sınırlılık günlük, akademik, mesleki ve özel yaşamlarını olumsuz yönde etkilemektedir. İşitme engelli öğrenciler, okuma ve yazmayı edinirken işiten akranlarıyla aynı süreçten geçmektedirler. Ancak bu öğrencilerin dil düzeyleri engelleri nedeniyle akranlarına göre daha geridir. İşitme engelli öğrencilerle yapılacak olan ihtiyaçlarına uygun, sistemli ve yoğun eğitim ile bu öğrenciler de işiten akranları gibi okuma ve yazma becerilerini edinebilmektedirler (Karasu ve Girgin, 2007; Paul, 1998; Richek, Caldwell, Jennings, ve Lerner, 2002; Walker, Munro ve Rickards, 1998). Eğitim süreçlerinde amaç; farklı metin türleriyle ilgili bilgi ve becerilerini geliştirmek, temel dil becerilerini bağımsız kullanır hale gelmelerini sağlamak, mesleki terimleri ve metinleri okuma anlama becerilerini geliştirmek, meslek alanı ile ilgili terimleri ve konuları sözlü ve yazılı iletişimde bağımsız kullanmalarını sağlamak olmalıdır. Tüm bu süreçte, işitme engellilerin mesleki eğitimlerinde kullanılan bilgi verici metinlerin metin yapılarının tamlığı, içerik doğruluğu ve işitme engelli öğrencilerin dil düzeylerine uygunluğu büyük önem taşımaktadır. Eğitim sürecinde, değerlendirme ve eğitim amaçlı kullanılacak bilgi verici metinlerin hazırlanması çeşitli yeterlikleri gerektirmektedir. Ölçme ve değerlendirmelerde, formel olan ve olmayan çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Özel gereksinimli bireylerin değerlendirilmesine yönelik formel olmayan araçların kullanılması önerilmektedir (Uzuner, 2008). Eğitsel açıdan bakıldığında, işitme engellilerin eğitim süreci hangi yaş grubunda olursa olsun günlük dil ve meslek diline yönelik çalışmaları içermek durumundadır. Dil ve meslek dilini geliştirme amaçlı kullanılacak bilgi verici metinlerin hazırlanmasında daha önce ifade edilen; metin yapılarının tamlığı, içerik doğruluğu ve dil düzeylerine ve ihtiyaçlarına uygun bir şekilde hazırlanması süreci farklı disiplinlerin iş birliğinin yanı sıra eğitimcinin bu metinlerin hazırlanmasında zaman faktörüne dikkat çekmektedir. Eğitim sürecinde sayısal olarak daha fazla metne ihtiyaç bulunmaktadır. Günlük dil, meslek dili ve meslek derslerine yönelik Bilgi Verici Metinler’in hazırlanması ve kullanımı etkili dersler için önem taşımaktadır. Günümüzde yapay zekâ, öğretme-öğrenme süreçlerinin farklı alanlarında önemli bir rol oynamaktadır. Öğretmenlerin iş yükünün azaltılması, öğrencilere kişiselleştirilmiş öğrenme deneyimleri sunma, öğrenme sürecini daha etkili ve verimli hale getirme gibi destekler sağlayabilmektedir (Aşık vd., 2023). Ancak, öğrenme deneyimini desteklemek ve zenginleştirmek amacı ile bilinçli bir şekilde kullanılması önem taşımaktadır. İşitme engellilerin yaşamını kolaylaştırma açısından bakıldığında yapay zeka; gelişmiş yapay zeka destekli işitme cihazlarından koklear implantlara, otomatik konuşma tanıma, işaret ve konuşma dilinde doğal dil işlemeye kadar uzanan yardımcı teknolojileri desteklemektedir. Yapay zekanın işitme engelli öğrencilerin eğitimi ile çalışmaların sayısının arttığı görülmektedir (Levesque, Duncan & Snoddon, 2023; Almansoori, 2024). Bu araştırmada, yapay zeka araştırmacılar tarafından kullanılmış, öğrencilere doğrudan yapay zeka ile bir eğitim sağlanmamıştır. İşitme engelli üniversite öğrencileri için yapay zeka yardımı ile değerlendirme ve eğitim amaçlı bilgi verici metinlerin hazırlanması süreci aktarılacaktır. Yapay zeka farklı mesleki alanlarda bilgi verici metinlerin hazırlanması sürecinde katkı sağlayabilmektedir. Ancak; metin yapısı ile içeriğin doğruluğu ve işitme engelli öğrencilerin dil düzeylerine ve ihtiyaçlarına uygun olması ve metinlerin öğretmenle birlikte incelenmesi sürecinde öğretmen-öğrenci etkileşimi önem taşımaktadır. Bu teknolojilerin kullanımında, işitme engelli öğrencilerin kaliteli eğitime, dile, kimliğe ve kültürel değerlere erişimlerinden ödün vermeden yapay zekadan faydalanmaya odaklanılmalıdır (Levesque, Duncan & Snoddon; 2023). İşitme engelli bireylerin sahip oldukları dil düzeyleri, eğitimlerinde yapay zeka desteklerinden yararlanmalarını etkileyen önemli kriterdir. Araştırmada, yapay zekanın eğitimde materyal hazırlama ve işitme engelli bireylerin eğitimlerinde kullanımına yönelik önerilere yer verilecektir. Araştırma Yöntemi Eylem araştırması yöntemi ile gerçekleştirilen araştırmanın genel amacı işitme engelli üniversite öğrencilerine, bilgi verici metin yapılarının öğretimi sürecinde kullanılan etkinlik ve stratejilerin neler olduğu ve nasıl uygulandığının incelenmesidir. Bu sunuda, araştırma kapsamında değerlendirme ve eğitim amaçlı kullanılan bilgi verici metinlerin yapay zeka ile hazırlanma süreci aktarılacaktır. Araştırmanın öğrenci katılımcıları; 2023-2024 öğretim yılı Bahar döneminde Anadolu Üniversitesi Engelliler Entegre Yüksekokulu’nda (EEYO) mesleki eğitimlerine devam eden, Bilgisayar Operatörlüğü Ön lisans Programı ikinci sınıfına devam eden dokuz işitme engelli öğrencidir. Araştırma verilerinin toplanması süreci devam etmektedir. Araştırma ekibi işitme engellilerin mesleki ve dil eğitiminde 29 yıl ve üzeri deneyime sahiptir. Araştırma verileri; chatGPT 3.5 ile hazırlanmış bilgi verici metinler, izleme toplantı tutanakları, ön test verileri, araştırmacı günlüğü, öğrenci bilgilerinden oluşmaktadır. Hazırlananmetinlere yönelik araştırmacılar tarafından kapsam geçerliği çalışması yapılmıştır. Araştırma verilerinin toplanması ve analizleri eşi zamanlı olarak gerçekleştirilmektedir. Beklenen/Geçici Sonuç İşiten ve işitme engelli öğrencilerin, akademik ve mesleki yaşamlarında önem taşıyan bilgi verici metinleri okuma anlamada zorlandıkları araştırmalarda belirtilmektedir. Bilgi verici metinlerin, metin yapılarını edinmeye yönelik bilimsel temelli öğretim çalışmaları, öğrencilerin bu tür metinlerin içeriğindeki bilgileri edinmelerinde, bu bilgiler arasında ilişki kurmalarında, karşılaştırmalarında ve bu bilgileri farklı ortamlarda diğer bireylere aktarmalarına katkı sağlaması açısından önem taşımaktadır. Bu becerilerin kazanılması sürecinde farklı alanlara yönelik bilgi verici metinlere ihtiyaç duyulmaktadır. Doğru metin yapısı ve içerik ile yazılmış metinlerin hazırlanması sürecinde yapay zeka yardımı ile metinler hazırlanabilmektedir. Hazırlanan metinlerin ifade edilen özelliklerin yanı sıra işitme engelli bireylerin dil düzeylerine ve ihtiyaçlarına uygun olması önem taşımaktadır. Bu çalışmada, işitme engelli öğrenciler için yapay zeka yardımı ile hazırlanan bilgi verici metinlerin; içerik, metin yapısı ve öğrenci düzeyine uygunluğu açısından hazırlanma süreci aktarılacak ve önerilere yer verilecektir. Bu önerilerin orta ve yüksek öğretimde işitme engelli öğrencilere eğitim veren kurumlara, kurumlarda çalışan alan öğretmenlerine, özel eğitim öğretmenlerine, akademisyenlere ve uzmanlara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: İşitme Engelli Üniversite Öğrencileri, Bilgi Verici Metin Yapıları, Yapay Zeka