Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, cilt.61, sa.3, ss.925-972, 2012 (Hakemli Dergi)
Bir
ödeme vasıtası olarak çek ticarî hayatta yaygın şekilde kullanılmaktadır. Çekin
düzenlenmiş olduğu ülke dışında da tedavül etmesi çok sık görülen bir durumdur.
Dolayısıyla çekle ilgili işlemlerin farklı ülkelerin sınırları içinde yapılması
icap edebilir. Bu nedenle, uluslararası ticaret alanında çekle ilgili olarak yabancı unsurun varlığıyla sık
karşılaşılmakta, çeşitli kanunlar ihtilâfı hukuku meseleleri ortaya
çıkmaktadır.
Kambiyo
senetleri hukuku alanında iki büyük sistemin varlığı söz konusudur. Bunlardan
ilki, Cenevre Konvansiyonlarını önemli ölçüde benimseyen Cenevre
Konvansiyonları sistemi, diğeri de 1882 tarihli Bills of Exchange Act’i esas alan Anglosakson hukuk sistemidir. Türkiye gibi Cenevre Konvansiyonları
sistemini benimseyen hukuk çevrelerinde kambiyo senetlerinin mücerretliği
ilkesi ön plândadır. Dolayısıyla çeke uygulanacak hukuka ilişkin olarak
kanunlar ihtilâfı kuralları, kambiyo senedinin temelinde yatan ilişkiye
bakılmaksızın, bağımsız olarak düzenlenmektedir.
Türk
Ticaret Kanununda yer alan çeke ilişkin kanunlar ihtilâfı kurallarının kaynağı,
1931 yılında kabul edilen Çeklere İlişkin Bazı Hukuk İhtilâflarının Çözümüne
Dair Cenevre Konvansiyonu hükümleridir. Söz konusu Konvansiyon hükümleri
dolaylı yoldan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununa alınmıştır. Çalışmamızda
yabancı unsurlu çekten doğan uyuşmazlıklara uygulanacak hukuka ilişkin, 1
Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecek olan yeni 6102 sayılı Türk Ticaret
Kanununda yer alan hükümler değerlendirilecektir. Aynı zamanda çalışmada çek
başta olmak üzere kambiyo senetlerinde kanunlar ihtilâfına ilişkin bazı yargı
kararlarına da yer verilecektir.
The cheques as the payment devices are widely used in commercial life.
It is widely observed that a cheque may be on the circulation in the countries
other than in which they have been issued. For this reason, a cheque may appear
to be on circulation beyond the border of the country of issuance. Thus, the
existence of a foreign element in international commerce as regards the cheques
and this leads to the issues of conflicts of laws.
Broadly, one may discern two systems in the law of bills of exchange.
One of these is the system of Geneva Conventions; the other is the Anglo-Saxon
system which is based on the Bills of
Exchange Act of 1882. In the zones where the Geneva Conventions system is
endorsed, the principle of abstraction is pertinent. Therefore, the conflict of
law rules pertaining to the cheques is regulated in an abstract manner, without
considering the rapport behind the bill of exchange.
The legal source of Turkish conflict of laws about the cheques as
specified in the Turkish Commercial Law is the set of provisions in the Geneva
Convention for the Settlement of Certain Conflicts of Laws in Connection with
Cheques of 1931. The relevant provisions of this Convention have been directly
adopted in the Turkish Commercial Law no 6762. In our study, we will evaluate
the provisions in the Turkish Commercial Law no. 6102 that will enter into
force on 1 July 2012. Also in this study, judicial decisions on bill of
exchange and on particularly cheques will be mentioned.