Akademik Veri Yönetim Sistemi
RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, cilt.0, ss.437-459, 2021 (Hakemli Dergi)
Türkçe ve Rusça Civitas Solis çevirilerinde sansür ve cinsiyetçi dil kullanımı
Öz
Bu araştırma, Tommaso Campanella'nın Civitas Solis/La Città del Sole yapıtının (1602/1623/1637)
Türkçe ve Rusça çevirilerine odaklanmaktadır. Çalışma kapsamında eserin, dört Türkçe ve iki Rusça
çevirisi karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İncelenen Türkçe çeviriler Vedat Günyol & Haydar Kazgan
(1965), Veysel Atayman (2003), Çiğdem Dürüşken (2008), Betül Parlak (2021) adlı çevirmenlere, Rusça
çeviriler ise A.G. Genkel (1906) ve F.A. Petrovskiy (1934/1947) adlı çevirmenlere aittir. Karşılaştırmalı
olarak incelenen Türkçe çeviriler ilki dışında tarihsel olarak birbirlerinden çok uzak bir dönemde
üretilmemiş olmalarına rağmen çeviri kararlarında cinsiyetçi söylem öğesi sayılabilecek bazı farklılıklar
nedeniyle araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Bu tür çeviri kararlarının ve Türkçe çevirilerde kaynak
metnin bazı bölümlerinin atlanmak suretiyle yapılan sansürlerin olası gerekçeleri üzerine varsayımlar
ortaya atılmış ve söz konusu varsayımlar bu çalışmada sınanmıştır. Rusça çevirilerde ise yan metinlere
de yansıyan okur yönlendirmeleriyle Campanella’nın ütopyası için farklı ideolojik çerçeveler
oluşturulduğu gözlemlenmiştir. Türkçe ve Rusça çeviriler çevirinin doğrudanlığı ve matriks normları
(Toury 1995) açısından da betimlenerek sansür ve cinsiyetçi söylem öğelerinin kaynağı tartışmaya
açılmıştır.
Anahtar kelimeler: Güneş Kent (Civitas Solis) çevirileri, Ütopya çevirileri, Güneş Kent çevirilerinde
sansür ve cinsiyetçi söylem
Censorship and sexist discourse in Turkish and Russian translations of Civitas Solis
Abstract
This study focuses on the Turkish and Russian translations of Tommaso Campanella's Civitas Solis/La
Città del Sole (1602/1623/1637). Four Turkish and two Russian translations of the work were examined
during the descriptive phase of the study. The descripted Turkish versions of Civitas Solis, were
translated by (in chronological order) Vedat Günyol & Haydar Kazgan (1965), Veysel Atayman (2003),
Çiğdem Dürüşken (2008), Betül Parlak (2021), and the Russian ones were translated by A.G. Genkel
(1906) and F.A. Petrovskiy (1934/1947). Even though Turkish translations of the work, which were
examined comparatively, except the first one, were translated in the same historical period, they
attracted the attention of the researchers because of some translational decisions, which can be regarded
as examples of sexist discourse and censorship, that was realised by omitting some paragraphs of the
source text. The researchers have had some assumptions about the possible reasons for those decisions,
which have been tested in the descriptive phase of this study. In the case of Russian translations, it has
been observed that the translators of the work, have created some ideological frameworks which
conduct the readers to the different reading pathways from the source text. Both Turkish and Russian
translation are described by using Toury’s norms (1995). The directness of the translation and, matrix
norms have helped the researchers to testify their assumptions.
Keywords: Güneş Kent (Civitas Solis) translations, Utopia translations, censorship and sexist discourse
in Güneş Kent translations