Research Information System
8. Uluslararası Katılımlı Ulusal Disiplinerarası Erken Çocuklukta Müdahale Kongresi (UDEMKO2025), Eskişehir, Turkey, 24 - 27 April 2025, pp.92, (Summary Text)
Özel gereksinimli bireylerin sosyal hayata katılımında kapsayıcılık ön plana çıkmaktadır. Sosyal katılımın alanlarından biri de kültürel miras ve bu bağlamda sunulan hizmetlerdir. Her ne kadar özel gereksinimli bireylerin kültürel mirasa erişimlerine ilişkin dünya genelinde bir istatistik bulunmasa da kültürel mirasa erişim ile ilgili sorunlar bildirilmektedir. Bu sorunların bilgi alma, fiziki erişim ve gereksinimler özelinde uyarlamalardan yararlanma noktalarına odaklandığı görülmektedir. Türkiye’de de bu konuda yakın tarihli çalışmalar yapılmış olsa da, özellikle kültürel mirasa erişimde rol alan paydaşların özel gereksinimli bireylerin kültürel mirasa ve miras alanlarına erişimlerine ilişkin sorun ve gereksinimlerin belirlenmesine ihityaç duyulmaktadır. Bu çalışma, ebeveynler, özel gereksinimli bireyler ve kültürel miras alanında deneyimli uzmanlar gibi paydaşların deneyimlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Konuyla ilgili Türkiye’de güncel veri olmaması ve sorunların devam etmesi nedeniyle karma yöntem araştırması desenlerinden yakınsayan parelel desen ile kurgulanmıştır. Ölçüt örnekleme ile kültürel miras alanlarına erişim deneyimi olan özel gereksinimli bireyler ve ebevyenleri ile kültürel miras alanlarında özel gereksinimli bireylerle çalışma deneyimi olan kültürel miras uzmanları katılmıştır. 112 kişinin katıldığı araştırmada; Kültürel Miras Alanına Erişim Anketi, yarı yapılandırılmış görüşmeler, demografik bilgi formu kullanılarak veriler toplanmıştır. Betimsel olarak analiz edilen veriler özellikle üç temel alana ilişkin bulgu ortaya çıkarmıştır; personel yeterliliği, erişim sorunları ve uyarlama gereksinimleri. Katılımcıların %35'i, özel gereksimli bireylerin kültürel miras sitelerine erişimini engelleyen rampa, asansör ve geniş kapılar gibi yetersiz yapıları vurgulamaktadır. Personel yeterlilikleri arasında özel gereksinimli bireylerle iletişimin büyük bir sorun olduğu; katılımcıların %41’nin bunu doğrular biçimde özel gereksinimli bireylerle etkili iletişimde sorun yaşadığı bildirilmektedir. Öte yandan katılımcıların %41’i özel gereksinimli bireylerin kültürel miras alanlarına erişim ile ilgili iyi uygulamalar hakkında bilgi sahibi olmadığı görülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre kültürel miras alanlarına erişimde katılımcıların hem iyi uygulamaların neler olduğu hem de katılım sorunları ile iligli farkındalık kazandırılmaya gereksinim duyulduğu görülmektedir. Ayrıca özellikle duyusal ve içeriğe ilişkin erişebilirlik uyarlamaları hakkında kültürel miras alanlarında uyarlamaların gerçekleştirilmesine ihtiyaç duyulduğu belirlenmiştir. Bulgular incelendiğinde; özellikle dijital erişilebilirlik uyarlamaları (dijital rehberler, çok duyulu rehberler) ve personel eğitimleri (farkındalık, miras alanı içi erişebilir düzenlemeleri hakkında) çalışmalarının ortaya koyulması önerilebilir.