Akademik Veri Yönetim Sistemi
3. Uluslararası Temel Eğitim Kongresi, Karaman, Türkiye, 17 - 19 Ekim 2024, ss.101-104, (Özet Bildiri)
Günümüz tarih eğitimi, geleneksel yaklaşımdan uzaklaşarak, öğrencilerin bilişsel gelişim süreçlerine uygun pedagojik stratejilerin benimsenmesini gerektirmektedir. Çocukları yetişkinlerin küçük birer kopyası olarak gören geleneksel anlayışın aksine yapılandırmacı yaklaşım, öğrenci merkezli bir öğrenme ortamının önemini vurgulamaktadır. Bu bağlamda, Piaget'in çocukların gelişimsel özelliklerine ilişkin görüşleri ile Bruner'in uygun eğitim koşullarının sağlanması halinde çocukların her türlü entelektüel sürece katılabilecekleri yönündeki ifadeleri, tarih öğretiminde yenilikçi bir çerçeve sunmaktadır (Yalı ve Şimşek, 2020, s. 13). Çağdaş tarih eğitiminin temel amaçlarından biri tarihsel düşünmenin geliştirilmesidir. Tarihsel düşünme, tarih disiplininin doğasına ve tarihçilerin kullandıkları metotlara dayanır. Tarihsel düşünme becerileri; öğrencilerin tarih ile ilgili kavramlarla geçmişte yaşananları kendi bağlamı çerçevesinde değerlendirip analiz ederek anlamalarını sağlayan yetkinliklerdir (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 2018, s. 13). Tarihsel düşünmenin temel amacı, geçmişte meydana gelen olayları anlamlandırmak ve öğrencilerin bu olaylara yönelik derinlemesine bir kavrayış geliştirmelerini sağlamaktır. Öğrencilerin tarihsel düşünme becerilerinin gelişmesi, onların tarihsel olayları, durumları, kişileri ve gelişmeleri daha iyi anlamalarını, bilgiyi anlamlı bir şekilde içselleştirmelerini ve bu bilgiyi verimli bir şekilde kullanmalarını destekler. Tarihsel düşünme becerileri, bilgiyi yorumlama ve anlamlandırma sürecinde kritik bir rol oynar (van Boxtel & van Drie, 2013, p. 44). Aynı zamanda tarihsel düşünme, öğrencilerin üst düzey düşünmelerini sağlamak, tarihi kanıtları anlama, kalıp yargıları tanıma, olaylar arasında ilişki kurma, tarihsel olayları yorumlama becerilerini geliştirir (Seyhan, 2023, s. 231). Bu gerekçeyle tarihsel düşünme becerileri, sosyal bilgiler dersi de dâhil olmak üzere, öğrencilerin entelektüel gelişimini destekleyen bir unsur olarak eğitim-öğretim sürecinde yer almalıdır. Tarihsel düşünme becerilerini sınıf ortamına entegre etmek ve etkili bir şekilde kullanmak, öğrencilerin derse olan tutumlarını da etkiler (Tally & Goldenberg, 2005, p. 7). Bu nedenle tarihsel düşünme becerileri ile derse yönelik tutum arasındaki ilişkiyi belirlemek önemlidir. Bu çerçevede yapılacak araştırmada, ortaokul öğrencilerinin tarihsel düşünme becerileri ile sosyal bilgiler dersine karşı tutumları arasındaki ilişki incelenecektir. Yapılan literatür taramasında tarihsel düşünme becerileri ile sosyal bilgiler dersine yönelik tutum arasındaki ilişkinin daha önce ele alınmadığı tespit edilmiştir. Bu araştırma, sosyal bilgiler ve tarihsel düşünme becerilerini ele aldığı için literatüre doğrudan katkı sağlayacaktır. Bu ilişkiyi ortaya koymak adına araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden biri olan ilişkisel tarama modeline başvurulacaktır. Araştırmanın verilerini toplamak için Meral, Başçı-Namlı ve Karakuş-Yılmaz (2022) tarafından geliştirilen "Tarihsel Düşünme Becerileri Ölçeği" ve Çetinkaya ve Hatay-Uçar (2019) tarafından geliştirilen "İlköğretim 2. Kademe Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği" kullanılacaktır. Tarihsel Düşünme Becerileri Ölçeği, “zaman ve kronolojiyi algılama” (kronoloji bilgisi, kronoloji becerileri, değişim ve sürekliliği algılama), “tarihsel sorgulama” (araştırmayı planlama, kaynağı sorgulama, çıkarım yapma) ve “tarihsel empati” (tarihsel bağlamsallaştırma, duyuşsal empati, perspektif alma) gibi tarihsel düşünme becerilerinin alt boyutlarından oluşmaktadır. Tutum ölçeği; “ilgi, bilgiyi kullanma, dersin içeriği ve isteksizlik” gibi alt boyutları içermektedir. Araştırmanın evrenini, Türkiye’de devlet okullarında öğrenim gören ortaokul öğrencileri, örneklemini Türkiye’nin çeşitli illerinde öğrenim gören 5, 6, 7 ve 8. sınıf öğrencileri oluşturacaktır. Elde edilen veriler SPSS Programı aracılığıyla analiz edilecek ve betimsel istatistikler (yüzde ve frekanslar), T-test, korelasyon analizi ve tek yönlü ANOVA testleri yapılacaktır. Gerçekleştirilecek olan araştırmanın, ortaokul öğrencilerinin tarihsel düşünme becerileriyle sosyal bilgiler dersine yönelik tutumları arasındaki ilişkiyi ortaya koyarak literatüre güncel bir katkı sunması beklenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sosyal bilgiler, tarihsel düşünme becerileri, tutum, ortaokul öğrencileri