Eskişehir Çarşı Bölgesinin Mahalleleri ve Yapıları

Manaz S.

II. Uluslararası Eskişehir Kongresi , 07 Kasım 2023 - 08 Kasım 2024, ss.277-298

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Sayfa Sayıları: ss.277-298
  • Anadolu Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Mahalle birbirini tanıyan ve dayanışma içinde olan kişilerin aileleri ile birlikte ikamet ettikleri bölgedir. Türk dönemi mahallelerinin merkezinde bir mescit veya cami yer almıştır. Osmanlı şehirlerinde genellikle Müslüman olmayanlar ayrı mahallelerde oturmuşlardır. Bu özellikEskişehir için de geçerli olmuştur. Azınlık mahalleleri Odunpazarı yerleşiminden ve çarşı bölgesinde göçler sonucu kurulan Türk mahallelerinden ayrıdır. Odunpazarı yerleşimi, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Türk yerleşim bölgesi olmuştur. Azınlık mahalleleri ise Odunpazarı yerleşiminin eteklerinde ve çarşı bölgesinde yer almıştır. Göçler sonucu kurulan Türk mahalleleri de azınlık mahallelerinin yanında Porsuk Çayı’nın kuzeyinde kurulmuştur. Böylece çarşı merkez olmak üzere Porsuk Çayı’nın kuzey ve güneyinde iki yerleşim alanı oluşmuştur. Bu özellik şehre gelen seyyahların da (Hibrî Efendi 1632 - Evliya Çelebi 17.yüzyıl - Texier 1834 - Radet 1893 vd.) dikkatini çekmiş ve şehir merkezini tanımlarken şehrin iki bölümden oluştuğunu belirtmişlerdir. Araştırmanın konusu Odunpazarı yerleşiminden ayrı olarak gelişen sıcaksuların bulunduğu çarşı bölgesinin

mahallelerini ve mimari yapılarını kapsamaktadır. Çalışmada hamamların bulunduğu sıcaksular, Ermeni Mahallesi ile bu mahallenin yanında yer alan Rum Mahallesi ve 19. yüzyılda şehre yapılan göçler sonucu kurulan mahalleler ile bunların mimari yapıları ele alınmıştır. Bu mimari yapılar göçler sonrası kurulan mahallelerde yer alan camiler, antik dönemden itibaren varlığı bilinen sıcaksular bölgesindeki hamamlar ve azınlık mahallelerinde bulunan şapel ve kiliseleri içermektedir.

Araştırmada mahallelerde günümüzde mevcut olan yapıların yerleri ve genel özellikleri tanımlanmış, mevcut olmayan yapıların ise harita ve yazılı kaynaklardan varlıkları ve yerleri tespit edilenlerin yerleri veya muhtemel yerleri belirlenerek tanımlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Eskişehir, Mahalle, Cami, Ermeni Kilisesi, Rum Kilisesi