in: MESLEKİ EĞİTİMDE VE EKONOMİDE GÜNCEL YAKLAŞIMLAR, Şengel Salim, Editor, Detay Yayıncılık, Ankara, pp.107-119, 2022
2Abstract
2019 yılının Kasım ayında Çin'in Vuhan bölgesinde ortaya çıkan
Covid-19 (Koronavirüs) hastalığı, hızlı bir şekilde Çin’in diğer bölgelerine ve
dünyadaki diğer ülkelere yayılmıştır. Covid-19 pandemisinin patlak vermesi,
dünyanın sosyal ve ekonomik dokusunun benzeri görülmemiş bir şekilde bozulmasına
yol açmıştır. Salgın nedeniyle işsizlik oranlarının artmasına ve GSYİH'lerin
düşmesine rağmen hem dünya genelinde hem de Türkiye’de salgın sürecinde konut
piyasaları genel olarak yükseliş eğilimini sürdürmüş, konut fiyatları da
yükselmeye devam etmiştir. Pandeminin etkilerini azaltmak amacıyla hükümetler farklı
kapsam ve boyutlarda sosyal ve ekonomik teşvik paketleri açıklayarak gelir ve
istihdam seviyelerini korumaya çalışmışlardır. 2008 yılında ABD’de emlak
piyasasında başlayan Mortgage krizinin küresel ekonomik krize dönüşmesi
nedeniyle özellikle konut piyasalarına yönelik teşvikler önemli bir yer
tutmuştur. Türkiye’de de konut kredisi faiz oranları düşürülmüş, kredilerin
vade sayıları artırılmış, mevcut kredilerin geri ödemelerini erteleme olanağı
sağlanmıştır. Ancak 2021 yılının Aralık ayında döviz kurları hızla yükselmeye
başlamış, kurlardaki artış enerji ve ithal hammade fiyatlarını yükselterek
üretim maliyetlerinin artmasına neden olmuş, mal ve hizmet fiyatları hızla
yükselmeye başlamıştır. Bu çalışmanın amacı Covid-19 pandemisinin konut
piyasasına etkilerini ve pandemi sürecinde de yükselmeye devam eden konut
fiyatlarının itici güçlerinin neler olduğunu araştırmaktır. Bu amaçla,
Türkiye’de ilk vakanın açıklandığı ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından
pandemi ilan edildiği Mart 2020 ile günlük vaka sayısının 1000’nin altına
düşmesi nedeniyle kamuya yönelik kısıtlamaların büyük çoğunluğunun kaldırıldığı
Mayıs 2022 döneminde konut fiyatları ile seçilmiş makro ekonomik değişkenler ve
göstergeler arasındaki ilişki Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif Sınır Testi
(Autoregressive Distributed Lag Bound Test, ARDL) kullanılarak analiz
edilmiştir. Çalışmada konut fiyatlarını temsil etmek üzere Konut Fiyat Endeksi
kullanılmıştır. Çalışma kapsamında ele alınan Mart 2020-Mayıs 2022 dönemi
içerisinde ekonominin bütünü için çok önemli olan döviz kurları, faiz oranları
ile enerji ve hammadde fiyatlarındaki gelişmeler göz önüne alınarak ABD doları, konut kredisi faiz oranları ve inşaat maliyet
endeksi bağımsız değişkenler olarak çalışmaya dahil edilmiştir. ARDL sınır testi yöntemiyle değişkenler arasındaki kısa ve uzun dönem
ilişkisi araştırılmıştır. Yapılan ekonometrik analiz ve test sonuçları, konut fiyatları ile ABD
doları, konut kredisi faiz oranları ve inşaat maliyet endeksi arasında
uzun dönemde eşbütünleşme ilişkisinin olduğunu
göstermiştir. Eşbütünleşme ilişkisine ilişkin hesaplanan uzun dönem
katsayıları, konut fiyatları ile inşaat
maliyet endeksi arasında uzun dönemde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif, konut
fiyatları ile konut kredisi faiz oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı
ve negatif bir ilişki olduğunu göstermektedir. Konut fiyatları ile ABD dolarına
ilişkin uzun dönem katsayısı ise istatistiksel
açıdan anlamsızdır. Kısa dönem katsayıları, ilişkinin yönü ve istatistiksel
anlamlılık yönünden uzun dönem katsayılarıyla benzerlik göstermektedir. Ampirik
sonuçlar, Covid-19 pandemisi sürecinde ABD doları, konut kredisi faiz oranları ve inşaat
maliyet endeksindeki değişmelerin Türkiye’de konut fiyatları
üzerinde etkili olduğunu göstermiştir.