NESNE PSIKOLOJI DERGISI, vol.0, no.0, 2023 (Peer-Reviewed Journal)
Self-determination
theory, which is a general approach used to explain well-being, motivation and
personality development, is also one of the most utilized theoretical framework
in parenting research in recent years. The aim of this study is to review
parenting research which is conducted with self-determination theory
perspective and to provide a summary of current discussions to the Turkish literature.
In this respect, psychological control and autonomy support which are two
parenting practices frequently examined in researches are discussed. This
review is structured into six main sections. In the first part, main
propositions of self-determination theory regarding parenting are reviewed. In
the second part, researches examining the relationships between controlling and
autonomy supportive parenting are discussed. This section also includes
explanations and discussions on the nature of parenting practices based on the
findings mentioned. In the third and fourth parts, the developmental
consequences of the parenting practices on children and adolescents are
reviewed. In the fifth part, researches about antecedents of parenting, in
other words, why mothers and fathers exhibit current parenting behaviors are
reviewed. In the last part, current research agendas on parenting practices and
research recommendations for future research are discussed.
İnsanın iyi oluşunu, motivasyon ve kişilik
gelişimini açıklamada kullanılan genel bir yaklaşım olan Kendini Belirleme
Kuramı, son yıllarda ebeveynlik araştırmalarında da en çok yararlanılan çerçeve
kuramlardan biridir. Bu çalışmada Kendini Belirleme Kuramı perspektifiyle
yürütülen ebeveynlik araştırmalarını gözden geçirmek ve güncel tartışmaların
bir özetini ulusal alanyazına kazandırmak amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda ilgili
alanda sıklıkla çalışılan iki ebeveynlik uygulaması olan psikolojik kontrol ve
özerkliği destekleme uygulamaları ele alınmıştır. Çalışma kapsamında derlenen
bilgiler altı başlık çerçevesinde aktarılmıştır. İlk bölümde Kendini Belirleme
Kuramı’nın ebeveynlik uygulamalarına ilişkin temel önermeleri gözden
geçirilmiştir. İkinci bölümde kontrolcü ve özerkliği destekleyici ebeveynlik
arasındaki ilişkileri inceleyen araştırma bulguları sunulmuştur. Alanyazında bu
ilişkilerden yola çıkarak iki ebeveynliğin doğasına ilişkin yapılan açıklama ve
tartışmalara yer verilmiştir. Üçüncü ve dördüncü bölümlerde kontrolcü ve
özerkliği destekleyici ebeveynliğin çocuk ve ergenler üzerindeki gelişimsel
sonuçlarına ilişkin bulgular derlenmiştir. Beşinci bölümde ebeveynlik uygulamalarının
belirleyicilerini, diğer bir deyişle anne ve babaların neden mevcut ebeveynlik
davranışlarını sergilediklerini araştıran çalışmaların bulguları
aktarılmaktadır. Son bölümde ise ebeveynlik uygulamalarıyla ilgili güncel
araştırma konuları ve gelecek çalışmalar için araştırma önerileri sunulmuştur.
Derleme kapsamında ele alınan araştırma gündemlerinin, ülkemizde yürütülen
ebeveynlik çalışmalarına güncel ve kapsamlı bir bakış açısı sunma potansiyeli
olduğu düşünülmektedir