Karşı önlem, uluslararası haksız fiil sahibi bir devleti uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmeye yöneltmek için başvurulan bir zorlama yoludur. Karşı önlemin hukuka uygun olması için mağdur devlet tarafından haksız fiil sahibi devlete yönelik alınması ve ona borçlu olduğu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi şeklinde uygulanması gerekmektedir. Karşı önlemler ve başvuru koşulları, Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun 2001 yılında kabul edilen “Devletlerin Uluslararası Hukuka Aykırı Fiillerinden Doğan Sorumluluğu”na ilişkin maddeler metninde detaylı olarak düzenlenmiştir. Ancak Metnin “mağdur devletten başka devletlerce alınan önlemler” başlıklı 54. maddesinde “karşı önlemler” yerine “hukuka uygun önlemler” ifadesine yer verildiğinden, üçüncü devletlerin, bir bütün olarak uluslararası topluluğa yönelik bir ihlal gerekçesiyle sorumlu devlete yönelik karşı önlem alıp alamayacağı halen tartışılan bir meseledir. Bu makale, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı üzerine Ukrayna dışındaki üçüncü devletlerce kararlaştırılıp uygulanan önlemlerin hukuki niteliği meselesi üzerine yoğunlaşmıştır. Çalışmada öncelikle, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırıları üzerine AB üyesi devletler ile İsviçre, ABD, İngiltere, Kanada ve Avustralya tarafından bu fiillere cevaben alınan önlemler sıralanacak, ardından “bir bütün olarak uluslararası topluluğa yönelik bir yükümlülüğün ihlali” sebebiyle üçüncü devletlerce alınan önlemlerin hukuki niteliği tartışılacaktır.
Countermeasures are a means of coercion used to induce a state responsible for an internationally wrongful act to comply with its international obligations. To be lawful, countermeasures must be taken by an injured state against the state responsible for the internationally wrongful act and applied in the form of non-performance of obligations owed to it. The regulations for countermeasures and their application conditions are detailed in the “Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,” adopted by the International Law Commission in 2001. However, Article 54 of the text, titled “Measures taken by states other than an injured state,” uses the term “lawful measures” instead of “countermeasures.” Therefore, it is still a matter of debate whether third states can take countermeasures against the responsible state in the case of a breach against the “international community as a whole.” This article focuses on the legal character of the measures implemented by third states other than Ukraine in response to Russia’s aggression against Ukraine. Firstly, the means of coercion used to induce states to comply with international law will be explained; then, the measures taken against Russia by EU Member States, Switzerland, the USA, the UK, Canada, and Australia in response to Russia’s aggression against Ukraine will be set out. Finally, the legal character of the measures taken by third states for the “breach of an obligation owed to the international community as a whole” will be discussed.
