Akademik Veri Yönetim Sistemi
X International Eurasian Educational Research Congress, Ankara, Türkiye, 08 Haziran 2023
Problem Durum:
Kapsamı yalnızca akademik başarıyla
açıklanamayacak kadar geniş olan okumanın; yaşamın sürdürülmesi, bireylerin
bilişsel, sosyal ve duygusal gelişiminin sağlanması ve yaşam kalitesinin
arttırılmasında oldukça önemli bir yere sahiptir. Öğretme-öğrenme sürecindeki
öğrenme araçlarının pek çoğunun okumaya dayalı olması, iyi okuyamayan ve
okuduğunu anlayamayan öğrencilerin derslerinde başarılı olma olasılığının düşük
olması, okul sonrasında toplumsal yaşama uyum ve iş yaşamında başarılı olma
olasılığını artırması, okuma ve okuduğunu anlama becerisinin erken yıllardan
itibaren çocuklara kazandırılmaya başlanmasını gerekli kılmaktadır
(Belet-Boyacı ve Güner-Özer, 2021; Okatan, 2021).
Bir metni doğru, hızlı ve kolay bir şekilde
uygun tonlamayla okuma olarak ifade edilen akıcı okuma, okuduğunu anlama
becerisi için oldukça önemlidir (Richards ve Scmidt, 2013). Bu nedenle, akıcı
okumanın geliştirilmesi için uygun ve etkili bir akıcı okuma eğitimi, okuma
eğitimi sürecinde tüm sınıf düzeylerinde önemli bir role sahiptir (Rasinski ve
Padak, 2013). Akıcı okuma becerisi yeterince gelişmemiş bir okuyucu, dikkatinin
tamamını kelimelerin kodlarını çözümleme sürecine yoğunlaştırmaya harcamakta ve
okuduğu metni anlamaya ilişkin dikkati ve çabası kalmamaktadır (Belet-Boyacı ve
Güner-Özer, 2021; Pikulski ve Chard, 2005). Bunun yanı sıra, hatalı ve yavaş
sözcük okuma da okuduğunu anlamayı olumsuz yönde etkilemekte üstelik okuyucuların
okuma deneyimlerinin de azalmasına neden olmaktadır. Bu durum, okuma güçlüğü
olan öğrencilerin doğru okuma, okuduğunu anlama ve okuma akıcılığında
akranlarının gerisinde performans sergilemeleriyle sonuçlanmaktadır (Gökdemir
ve Yakut, 2021). Özellikle ilkokul ve ortaokul düzeyinde eğitim gören
öğrencilerde okuma güçlükleri sıklıkla gözlenebilmektedir. Okuma güçlüğü olan
öğrencilerde, genellikle çok az destekle bu durumun üstesinden
gelinebilmekteyken zihin yetersizliği gibi özel eğitime gereksinim duyan
öğrencilerde ise okuma güçlüğünün üstesinden gelebilmek ancak sistematik bir
öğretme-öğrenme yaşantısıyla mümkündür.
Akıcı okumayı geliştirmeye yönelik alanyazında
okuma öncesi, sırası ve sonrası gibi farklı sınıflamalar bulunmakla birlikte
yaygın olarak tekrarlı okuma, eşli okuma, arkadaşla okuma, koro okuma gibi
stratejiler tek başına ya da birlikte kullanılabilmektedir (Akyol, 2019; Görgün
ve Melekoğlu, 2019). Disleksi Eğitim Müdahaleleri-Okuma (DEM-OKU) programı ise
bu çalışmaları sistematik bir çerçevede sunan kanıta dayalı müdahale
programlarından biridir. DEM-OKU, özel öğrenme güçlüğü/disleksi tanısı almış
ve/veya disleksi riski olan öğrencilerin akıcı okuma ve okuduğunu anlama
becerilerini geliştirmeye yönelik olarak geliştirilmiş pek çok uygulamayı
kapsayan çok adımlı bir müdahale programıdır (Melekoğlu ve Çakıroğlu, 2019). Zihin
yetersizliği olan öğrencilerde akıcı okuma ve okuduğunu anlama becerilerini
geliştirmek amacıyla yapılan çalışmalar incelendiğinde; okuma öncesi, sırası,
sonrası teknikler ve okuma sırası ile sonrası tekniklerin birleştirilerek
uygulandığı (örn., Güler, 2008); hikâye haritası tekniğinin (örn., Işıkdoğan,
2009); tekrarlı okuma, eko okuma ve eşli okuma stratejilerinin kullanıldığı
(örn., Kurtdede-Fidan ve Akyol, 2011); karşılıklı öğretim tekniğinin (örn.,
Güldenoğlu ve Kargın, 2012); beceri temelli ve performans temelli sağaltım
tekniklerinin birlikte kullanıldığı (örn., Özmen ve Doğanay-Bilgi, 2013); eşli
okuma, paylaşarak okuma ve koro okuma stratejilerinin (örn., Çetrez-İşcan, Ünal
ve Coşkun, 2015) kullanılarak yürütülen çeşitli araştırmalar bulunmaktadır. Ancak,
doğrudan DEM-OKU müdahale programının kullanıldığı yalnızca bir bildiriye
rastlanmış olması (özgül öğrenme güçlüğü; Şahin ve Bozkuş-Genç, 2022) bu
çalışmanın gereksinimini oluşturmaktadır. Bu çalışmada hafif düzey zihin
yetersizliği olan bir öğrencinin DEM-OKU müdahale programı kullanılarak akıcı
okuma ve okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu genel
amaç kapsamında aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:
1) Hafif düzeyde zihin yetersizliği olan
öğrencinin müdahale programı uygulama öncesinde akıcı okuma ve okuduğunu anlama
düzeyi nedir?
2) Hafif düzeyde zihin yetersizliği olan
öğrencinin müdahale programı uygulama sonrasında akıcı okuma ve okuduğunu
anlama düzeyi nedir?
Yöntem
Araştırma Deseni
Zihin yetersizliği olan bir öğrencinin okuma
becerilerinin desteklenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada nitel araştırma
yöntemlerinden durum çalışması kullanılarak araştırma sorularına yanıt
aranmıştır (Büyüköztürk, Kılıç-Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2016). Örnek
olay, vaka çalışması olarak da bilinen durum çalışmasında bir durum detaylı bir
biçimde incelenerek sistematik veri toplanır ve durum betimlenir (Subaşı ve
Okumuş, 2017). Hafif düzeyde zihin yetersizliği olan öğrencinin akıcı okuma ve
okuduğunu anlama becerilerini geliştirmeyi amaçlayan bu çalışmada veri toplama
aracı olan Sesli Okuma Becerisi ve Okuduğunu Anlama Testi (SOBAT-II) ile doğru
okuma, okuma hızı, akıcı okuma ve okuduğunu anlama düzeyleri belirlenmiştir.
Katılımcı Özellikleri
Katılımcı, Gürün 80. Yıl Yatılı Bölge
Ortaokulu’nda özel eğitim sınıfına devam eden 6. Sınıf öğrencisidir. Öğrencinin
tanısı hafif düzeyde zihin yetersizliğidir. Öğrenci seçimi gönüllülük esasına
dayalı olarak yapılmıştır. Öğrencinin ailesine çalışma hakkında detaylı bilgi
verilmiş ve öğrencilerin çalışmaya katılması için sözlü ve yazılı izin
alınmıştır. Sesli Okuma Becerisi ve Okuduğunu Anlama Testi-II (SOBAT-II) ile
yapılan ilk değerlendirme sonuçlarına göre öğrencinin okuma ile ilgili genel
düzeyi ortalama seviyenin oldukça altında çıkmıştır. SOBAT-II’nin dört alt
testinde değerlendirildiğinde performansı ortalama seviyenin oldukça
altındadır. Test uygulandığı tarihte 6. sınıfa giden ve kronolojik yaşı 11 yaş
8 ay olan erkek öğrenci “doğru okuma” alanında 2.sınıf seviyesinden ve 7 yaş
seviyesinden düşük seviyede performans sergilemiştir. “Okuma hızı” ve “akıcı
okuma” alanlarında 2.sınıf seviyesinde ve 7 yaşa uygun bir performans
sergilemiştir. “Okuduğunu anlama” alanında ise 7 yaş seviyesinden düşük ve 2.sınıf
düzeyinde bir performans sergilemiştir.
Veri Toplama Araçları
Melekoğlu, Erden ve Çakıroğlu (2019)
tarafından 7-14 yaş arasında olan çocukların okuma ve okuduğunu anlama
becerilerini değerlendirmek amacıyla çeşitli metinleri ve bu metinlere ilişkin
okuduğunu anlama sorularını içeren SOBAT-II formu, öğrencilerin mevcut okuma
becerilerine ilişkin performanslarını ve okuma seviyelerini belirlemek için
kullanılmıştır. Öğrenciye 2022-2023 eğitim öğretim yılı bahar dönemi mart
ayında SOBAT-II uygulanmıştır. Testin uygulanması esnasında uygulama
kağıtlarına notlar alınmış ve ses kaydı alınmıştır. Sesli okuma sırasında
öğrencilerin yaptığı hatalar belirlenmiştir.
Uygulama
DEM-OKU müdahale programı, katılımcı öğrenciye
haftada beş gün ikişer ders saati olmak üzere toplam 10 saat uygulanacaktır.
Uygulamalar 80. Yıl Yatılı Bölge Ortaokulu hafif düzey zihin engeli olan
çocuklar için açılmış olan özel eğitim sınıfında yapılacaktır. Sınıfta 4 masa,
8 sandalye, dolaplar, bilgisayar ve akıllı tahta vardır. DEM-OKU
müdahale programı üçerli gruplar halinde bulunan toplamda 33 okuma metninden ve
her üç metin grubundan sonra bir değerlendirme olmak üzere toplam 11
değerlendirme metninden oluşmaktadır. DEM-OKU müdahale programının uygulama
adımları takip edilerek süreç yürütülecektir. Müdahale programı uygulandıktan
sonra öğrencinin okuma performansını değerlendirmek için SOBAT-II
kullanılacaktır. Uygulamacı 19.03.2023 tarihinde verilen DEM-OKU eğitimine
katılmış ve istenen sorumlulukları yerine getirerek uygulayıcı sertifikası
almıştır.
Beklenen/
Geçici Sonuçlar
Okuma
güçlüğü olan 6. sınıf düzeyindeki 11 yaş 8 aylık erkek katılımcıya DEM-OKU
müdahale programı uygulanacak ve öğrencinin performans düzeyi SOBAT-II değerlendirme
aracının; okuma hızı, doğru okuma, akıcı okuma ve okuduğunu anlama alt
boyutlarında mevcut okuma durumuna ve uygulama sonrası okuma düzeyine ilişkin
bulgulara yer verilecektir. Katılımcının DEM-OKU uygulama metinleri ile
yürütülen çalışma sırasında performansı kayıt edilecek ve veriler grafiğe
işlenecektir. Uygulama sonrası elde edilen SOBAT-II puanlarında, uygulama
öncesi puanlara kıyasla artış olması beklenmektedir. Öğrencinin okuma hızı,
doğru okuma, akıcı okuma ve okuduğunu anlama puanlarının arttığı için
akıcı okuma becerilerinin gelişmesi beklenmektedir. Veriler yorumlanırken
uygulamacının uygulama sırasındaki gözlemleri ve notları da verilerin
yorumlaması sürecine dahil edilecektir. Uygulama süreci devem etmekte olup
bulgular kongrede paylaşılacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Zihin Yetersizliği, Akıcı Okuma, Okuma Güçlüğü, Okuma Akıcılığının
Desteklenmesi, DEM-OKU
Kaynaklar
Akyol, H. (2019). Programa Uygun Türkçe
Öğretim Yöntemleri (9. Baskı). Pegem Akademi.
Belet-Boyacı, D. ve Güner-Özer, M. (2021). Özel eğitimde Türkçe öğretimi.
M.A. Melekoğlu ve H. Anılan (Ed.), Okuma
becerisi eğitimi (s. 111-141) içinde. Eğiten Kitap.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö-E., Karadeniz, Ş. ve Demirel,
F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri
(22.baskı). Pegem Akademi.
Çetrez-İşcan, G., Ünal, Z. H. ve Coşkun, İ. (2015). Zihinsel yetersizliği
olan bireylerin okuma ve anlama düzeylerinin geliştirilmesinde akıcı okuma
stratejilerinin etkisi. (Bildiri Özetleri Kitabı, s.37). 25. Özel Eğitim
Kongresi, Üsküdar Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
Gökdemir, M. ve Yakut, A. D. (2021). Özgül öğrenme güçlüğü olan
öğrencilerin okuma becerilerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 330-342.
Görgün, B. ve Melekoğlu, M.A. (2019). Özel öğrenme güçlüğü olan
öğrencilerin akıcı okuma ve okuduğunu anlama becerilerini geliştirmeye yönelik
bir okuma destek programının geliştirilmesi. İlköğretim Online, 18(2), 698-713.
Güldenoğlu, B. ve Kargın, T. (2012). Karşılıklı öğretim tekniğinin hafif
derecede zihinsel engelli öğrencilerin okuduğunu anlama becerileri üzerindeki
etkililiğinin incelenmesi. Özel Eğitim
Dergisi, 13(1), 17-34.
Güler, Ö. (2008). Zihin engelli öğrencilerin okuduğunu anlama becerisinde
okuma öncesi, sırası ve sonrasında uygulanan okuduğunu anlama tekniklerinin etkililiklerinin
karşılaştırılması. (Tez Numarası: 218469) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi
Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Işıkdoğan, N. (2009). Hikâye haritası tekniğinin zihin engellin
öğrencilerin okuduğunu anlama becerilerini kazanmalarındaki etkililiği. (Tez
Numarası: 324833) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu
Ulusal Tez Merkezi.
Kurtdede-Fidan, N. Ve Akyol, H. (2011). Hafif düzeyde zihinsel öğrenme
güçlüğü olan bir öğrencinin okuma ve anlama becerilerini geliştirmeye yönelik
nitel bir çalışma. Kuramsal
Eğitimbilim, 4(2), 16-29.
Melekoğlu, M.A. ve Çakıroğlu, O. (2019). Disleksi/özel öğrenme güçlüğü olan çocukların akıcı okuma ve okuduğunu
anlama becerilerini geliştirmeye yönelik stratejiler el kitabı (1.baskı).
www.ogrenmeguclugu.org
Melekoğlu, M.A., Erden, H.G. ve Çakıroğlu, O. (2019). Devolepment of the
oral reading skills and comprehension test-II (SOBAT-II) for Assessment of
Turkish children with specific learning disabilities: pilot study results. Journal of Educational Issues, 5(2),
135-149.
Okatan, Ö.
(2021). PISA 2018 Türkiye okuma başarısının bazı değişkenler açısından
incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, -(60), 331-353.
Özmen, R.
ve Doğanay-Bilgi, A. (2013). Okuma
güçlüğü olan bir öğrencide okuma akıcılığı, doğruluğu ve okuduğunu anlamayı
geliştirmede iki sağaltım paketinin etkililiğinin karşılaştırılması.
(Bildiri Özetleri Kitabı, s. 35-36). 23. Özel Eğitim Kongresi, Bolu Abant İzzet
Baysal Üniversitesi, Bolu, Türkiye.
Pikulski,
J. J., & Chard, D. J. (2005). Fluency: Bridge between decoding and reading
comprehension. The Reading Teacher, 58(6),
510-519.
Rasinski,
T., & Padak, N. D. (2013). Fluency at the core of effective literacy
instruction. T. Rasinski ve N. D. Padak, (Eds.). From fluency to comprehension: Powerful instruction through authentic
reading içinde (p.1-7). The Guilford Publications.
Richards, J. C., & Schmidt, R. W.
(2013). Longman dictionary of language teaching and applied linguistics.
Routledge.
Subaşı, M. ve Okumuş, K. (2017). Bir
araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426.
Şahin, L. ve Bozkuş-Genç, G. (2022). Özgül öğrenme güçlüğü olan bir öğrencinin
akıcı okuma ve okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesine yönelik bir
durum çalışması. (Tam Metin Bildiri Kitabı, s. 1059-1061). IX International
Eurasian Educational Research Congress, Ege Üniversitesi, İzmir: Anı Yayıncılık.