Akademik Veri Yönetim Sistemi
Diyanet Aile Dergisi, sa.80, ss.10-13, 2025 (Hakemsiz Dergi)
Mutfak fiziksel olarak yiyecek ve
içeceklerin tüketime hazırlandıkları ve kimi zaman da muhafazasının
gerçekleştirildiği alandır. Mutfağın bu maddi ortam dışında bir de somut
olmayan özellikleri vardır. Bu özellikler hayata dair neredeyse her şey ile
ilişkilendirilebilir. Kapsamın zihnimizde biraz derlenebilmesi adına ilk
cümlede tanımlanan fiziki tanımıyla beraber mutfak; gün içerisindeki tüm
öğünleri, kışlık ve yazlık, mevsimsel, bölgesel değişimleri; doğumdan ölüme
kadarki bütün geçiş dönemlerini; kutsal günleri; neşeli günleri; istek/dilek
sofralarını; yol sofralarını; sofra düzenlerini; mutfak araçlarını; pişirme
yöntemlerini; mutfak mimarisini; yiyecekler, içecekler ve tariflerini; çarşı
yemeklerini; bunlarla ilişkili hikâye, destan şiir gibi edebi eserleri; ritüelleri
ve ötesini içeren kültürdür. Evet şimdi eminim zihninizde hemen doğum yapan
kadına hazırlanan şerbetler, hoşaflar çorbalar; yeni dişi çıkan çocuk için
hazırlanan buğdaylar, hedikler; sözde, nişanda, düğünde hazırlanan özel yiyecek
ve içecekler; ölüm akabindeki helvalar; Ramazan sahurları, iftarları; bayram
yemekleri; kurban ritüelleri; kandillerde hazırlanıp konu komşuya dağıtılanlar;
Muharremin onundaki aşureler; mevlid şekerleri; nevruz ve adak sofraları;
yolculuğa hazırlanan yemekler gibi bir çok gelenek-görenek canlanmıştır. Ayrıca
çorbalar, yumurtalar, etler- kümes ve av hayvanları, balıklar, sebzeler
(etli/etsiz sebze yemekleri), yenebilen yabani ot yemekleri, salata ve turşu çeşitleri,
meyveler ile yapılan etli/etsiz yemekler, pilavlar, makarnalar, börekler, hamur
tatlıları, sütlü ve hafif tatlılar, sebze ve meyve tatlıları, şerbetler ve
hoşaflar gibi kategorilerde yüzlerde yiyecek ve içecek de belleğinizde
sıralanmaya başlamıştır. Çünkü kadim Türk mutfağı 1040 Dandanakan Savaşı, 1071 Malazgirt
Savaşı öncesi Orta Asya Dönemi; bu tarihlerden 1299 yılına kadar Selçuklu
ve Beylikler Dönemi; bu tarihten 1923 yılına kadar Osmanlı Dönemi ve
son olarak bu tarihten günümüze ve ebediyete kadar Cumhuriyet Dönemi
evrelerinde kümülatif olarak gelişmiştir, gelişmektedir. Yüzlerce yıllık bu
olgunluk; Orta Asya, Karadeniz; Doğu Avrupa; Kuzey
Afrika ve Anadolu dolaylarındaki Türk yaşamı öncesindeki
medeniyetleri ile çağdaşı kültürlerle etkileşimleri neticesinde sentez
özellikler de kazanmıştır. Yani ailemizin büyüklerinden edindiği ve bizlerin
yaşatmakta olduğu mutfak kültürünün kökleri oldukça sağlam, dünyada öne çıkan,
bilinçli değerlendirildiğinde oldukça sağlıklı millî bir hazinedir…
The kitchen is the area where food and beverages are physically prepared for consumption and sometimes preserved. Aside from this material environment, the kitchen also has intangible characteristics. These characteristics can be associated with almost everything about life. In order to compile the scope in our minds, along with the physical definition defined in the first sentence, a kitchen is; all meals during the day, winter and summer, seasonal, regional changes; all transitional periods from birth to death; holy days; joyful days; wish/desire tables; travel tables; table settings; kitchen utensils; cooking methods; kitchen architecture; foods, drinks and their recipes; bazaar foods; related literary works such as stories and epic poems; rituals and beyond. Yes, now I'm sure you immediately think of the sherbets, compotes, and soups prepared for a woman who has given birth; wheat and hediks prepared for a baby whose new tooth has grown; special foods and drinks prepared for engagements, weddings; halvahs following a death; Ramadan sahurs and iftars; holiday meals; sacrifice rituals; those prepared on kandils and distributed to the neighbors; the ashures on the tenth of Muharram; Mevlid candies; Nevruz and votive offering tables; meals prepared for journeys have been revived, etc. In addition, hundreds of food and beverages in categories such as soups, eggs, meat-poultry and game, fish, vegetables (meat/meatless vegetable dishes), edible wild herb dishes, salad and pickle varieties, meat/meatless dishes made with fruits, pilafs, pasta, pastries, dough desserts, milk and light desserts, vegetable and fruit desserts, sherbets and compotes have started to line up in your memory. Because ancient Turkish cuisine dates back to the Central Asian Period before the Dandanakan Battle of 1040 and the Manzikert Battle of 1071; and from these dates until 1299, the Seljuk and Principality Period; From that date until 1923, it has cumulatively developed and continues to develop through the Ottoman Period, and finally, from that date to the present day and into eternity, through the Republican Period. This centuries-long maturity has also acquired synthetic characteristics as a result of its interactions with pre-Turkish civilizations and contemporary cultures in Central Asia, the Black Sea region, Eastern Europe, North Africa, and Anatolia. In other words, the culinary culture we inherited from our ancestors and continue to preserve is a deeply rooted, globally prominent, and, when consciously evaluated, a remarkably healthy national treasure.