İsviçre Hukukundaki Gelişmeler Işığında Türk Hukukunda İşletmelerin Miras Yoluyla İntikaline İ İlişkin Değerlendirmeler


Şen Doğramacı H., Demirayak Ünal E. B.

9. Uluslarası Asos Sempozyumu, Samsun, Turkey, 24 - 28 May 2023, pp.210-211

  • Publication Type: Conference Paper / Summary Text
  • City: Samsun
  • Country: Turkey
  • Page Numbers: pp.210-211
  • Anadolu University Affiliated: Yes

Abstract

Türk Hukukunda mirasın paylaşılması bakımından hâkim olan ilkelerden biri irade özerkliği ilkesidir. Mirasçılar, mirasın paylaşılması konusunda kanunda yer alan düzenlemelerden ayrılabilirler. Bu kapsamda terekede yer alan bir malvarlığı değerinin hangi mirasçıya verileceğini veya paylaşmada uygulanacak usulü belirlemiş olabilirler. Mirasçılara tanınan bu özgürlük sınırsız değildir. İrade özerkliğinin kanundan, mahkeme kararından, miras bırakanın getirmiş olduğu paylaşma kurallarından doğan sınırları mevcuttur.  Ülkemizde 15.05.2014 tarihinde yürürlüğe giren “Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında 6537 Sayılı Kanun”la mirasın paylaşılmasına önemli sınırlamalar getirilmiştir. Anılan Kanunun birinci maddesinde asgari tarımsal arazi ve yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüklerinin belirlenmesi ve bölünmelerinin önlenmesi amaçlar arasında sıralanmıştır. Kanunun 8/B maddesine 2020 yılında eklenen fıkra ile tarım arazilerinde pek çok işlem gibi paylaşmanın da bakanlığın izni olmadan yapılamayacağı hüküm altına alınmış; 8/C maddesinde ise tarımsal arazi veya yeter gelirli tarım arazisinin hangi mirasçıya intikal edeceği hüküm altına alınmıştır.

İsviçre Medeni Kanunu’nda işletmelerin miras yoluyla intikalini kolaylaştırma amacıyla değişiklik yapılmasına ilişkin taslak 10/06/2022 tarihinde yayınlanmış bulunmaktadır. Taslağın gerekçesine göre taslakta bu amaçla başlıca üç konuda düzenleme getirilmektedir. Bunlardan ilki mirasçılara belirli şartların gerçekleşmesi halinde işletmenin bütün olarak tahsisi hakkını tanımaktır. İkinci olarak taslak, işletmeyi miras yoluyla devralan mirasçılara diğer mirasçılara yapacağı ödemeyi erteleme imkânı tanımaktadır. Son olarak taslak, işletmenin değerinin belirlenmesine ilişkin yeni hükümler getirmektedir. Yine gerekçeye göre mümkün olduğu kadar çok sayıda işletmenin düzenleme kapsamına girmesi hedeflenmiş ve bu nedenle de payları borsada işlem gören şirketler ve kooperatifler, münhasıran kendi malvarlığına sahip işletmeler ile tarım işletmeleri dışındaki işletmeleri kapsayacak bir düzenleme hazırlanmıştır. Nitekim Taslak incelendiğinde işletme kavramının adi ortaklıkları, bireysel işletmeleri ve ticaret ortaklıklarını kapsayacak biçimde tanımladığı görülmektedir.

Bu çalışmada mehaz İsviçre Medeni Kanunu’ndaki değişiklik hazırlığı, Türk Medeni Kanunu’nun işletmelerin devrine uygulanacak miras hukuku hükümleri, Türk Borçlar Kanunu’nun adi ortaklıkta ortaklardan birinin ölümü halinde uygulanacak hükümleri ve Türk Ticaret Kanunu’nun ticaret şirketlerinde bir ortağın ölümü halinde uygulanacak hükümleriyle karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir.

İsviçre hukukunda sözü edilen taslak, miras paylaşılması konusunda mirasçılara tanınan irade özerkliği ilkesinin sınırlandırılması anlamını taşır. İrade özerkliği ilkesi kanunlarla sınırlandırılırken bunun haklı bir amaç doğrultusunda yapılması önemlidir. Çalışmamızda anılan taslak bu çerçevede değerlendirilmeye çalışılacaktır.